Getur þú sagt mér eitthvað um bjölluna asparglyttu?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Getur þú sagt mér eitthvað um bjölluna asparglyttu?
Upphaflega hljóðaði spurningin svona:

Fann bjöllur með gylltan skjöld á víðiplöntu. Geturðu sagt mér hvaða bjalla þetta er og hvort hún er skæð fyrir gróðurinn?

Hér er væntanlega verið að tala um asparglyttu (Phratora vitellinae) sem er nýlegur landnemi hér á landi. Asparglytta er orðin afar algeng í trjágróðri í görðum á höfuðborgarsvæðinu og á Suðurlandi. Þetta eru smávaxnar en mjög fallegar bjöllur. Skelin er með miklum gljáa og breytileg að lit eftir því hvernig birtan fellur á hana; græn, blágræn eða fjólublá. Lirfan er hins vegar dekkst fremst en verður ljósari þegar aftar dregur og er bolurinn mjúkur með dökkum hörðum blettum.

Á vef Náttúrufræðistofnunar Íslands er fjallað um apsarglyttuna. Þar segir meðal annars:

Asparglytta finnst í skógum og görðum með þéttvöxnum öspum (Populus) og víðitrjám (Salix). Fullorðnar bjöllur taka að vakna af vetrardvala upp úr miðjum apríl og safnast saman á stofnum og greinum aspa og víðitrjáa. Þær ná mestum fjölda í júní og taka strax til við að éta laufblöðin þegar brum opnast. Þær kjósa ný blöð á greinaendum. Eftir að bjöllurnar hafa byggt sig upp í um vikutíma fer mökun fram og viku síðar fara kvendýrin að verpa á þroskaðri laufblöðin sem lirfurnar nýta. Samkeppni um fæðu er því lítil á milli lirfa og bjallna og hýsilplantan vel nýtt. Lirfurnar raða sér gjarnan saman hlið við hlið, skríða áfram í hersingu og spæna í sig mjúka vefi laufblaðsins. Þær vaxa upp á tveim til þrem vikum, láta sig síðan falla til jarðar og púpa sig eftir nokkra daga í hulstri sem þær byggja um sig. Púpustigið varir í um átta daga. Ný kynslóð bjallna klekst. Í Evrópu geta þrjár kynslóðir þroskast yfir sumarið. Ekki er kunnugt um fjölda kynslóða hér á landi, en fullorðnar bjöllur finnast á ferli allt sumarið og fram yfir miðjan október. Þá leggjast þær í dvala, gjarnan undir trjáberki eða hvar sem skjól er að finna. Lirfurnar verða sér úti um vörn gegn rán- og sníkjudýrum með því að taka til sín sykrur úr fæðuplöntunni (einkum salicin og salicortin) og umbreyta þeim í salicylaldehyð sem er eitrað. Efnið á skylt við aspirín.

Fyrsti staðfesti fundur asparglyttu hér á landi var síðsumars 2005 í trjárækt Skógræktar ríkisins að Mógilsá í Kollafirði. Henni fjölgaði hratt og undanfarin sumur er asparglyttan meðal algengustu meindýra í trjágróðri á suðvesturhluta landsins. Asparglyttan lifir á víðitegundum og eru viðja og blæösp í sérstöku uppáhaldi hjá henni. Asparglyttan étur mjúka vefi laufblaðanna og eftir standa dökkbrún skemmd laufböðin.

Asparglyttan er eitt besta dæmi um ágenga tegund í íslenskri náttúru, sérstaklega á höfuðborgarsvæðinu. Ekki er vitað hvernig hún barst hingað til lands en líklegt að það hafi gerst með innflutningi jarðvegs eða plantna eða jafnvel með farfuglum.

Það er vel þekkt að ágjarnar tegundir (e. invasive species) eiga oft ekki náttúrulega óvini í nýju heimkynnunum og geta því breiðst hratt út í nýja umhverfinu. Þetta á við um aparglyttuna en fuglar virðast ekki líta við henni. Efnið sem bjallan framleiðir og minnst var á hér fyrir ofan fer nefnilega afar illa í maga afræningjanna.

Heimild og myndir:

• Chrysomelidae - Phratora vitellinae.JPG - Wikimedia Commons. (Sótt 29. 6. 2017).
• Asparglytta (Phratora vitellinae) | Náttúrufræðistofnun Íslands. (Skoðað 29. 6. 2017).

...