Er rangt að segja „eigðu góðan dag", og þá af hverju?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er rangt að segja „eigðu góðan dag", og þá af hverju?
Orðasambandið Eigðu góðan dag er iðulega notað í kveðjuskyni, til dæmis í verslunum og öðrum þjónustufyrirtækjum. Þetta virðist ekki vera gamalt í málinu – elstu dæmi á timarit.is eru um 30 ára gömul. Næstum jafnlengi hefur verið amast við orðalaginu. Gísli Jónsson sagði til dæmis í þætti sínum um íslenskt mál í Morgunblaðinu 1994: „Nú er því miður ýmislegt notað að bresk-bandarískum hætti í staðinn, eins og smekkleysan „eigðu góðan dag“.“ Fjölda svipaðra athugasemda má finna í ýmsum málfarsþáttum frá síðustu áratugum.

Eins og þarna kemur fram er því oft haldið fram að þetta orðalag sé komið beint úr ensku þar sem gjarna er sagt Have a nice day við svipaðar aðstæður. Þótt vel kunni að vera að enska orðasambandið sé fyrirmyndin er varla hægt að segja að um beina þýðingu sé að ræða vegna þess að sögnin er önnur. Orðalagið á sér líka fordæmi í fornu máli. Í fornum textum eru nokkur dæmi um sambandið hafa góðan dag og þótt sögnin sé ekki sú sama virðist þetta vera mjög hliðstætt Eigðu góðan dag – en þó nær enska orðalaginu.

Myndin eigðu er boðháttur, og þótt dæmigert hlutverk þess háttar sé að gefa einhvers konar skipanir eða fyrirmæli eins og nafnið bendir til er hann líka iðulega notaður til að tjá ósk fremur en skipun eða tilmæli. Þetta á einkum við um sagnir sem tákna skynjun eða tilfinningu, vegna þess að þar er um að ræða eitthvað sem við höfum yfirleitt ekki stjórn á. Sagt er Hafðu það gott, Vertu sæl, Sofðu rótt, Skemmtu þér vel, Eigðu mig og svo framvegis þar sem formið er boðháttur en merkingin ósk en ekki skipun. Sama er að segja um Eigðu góðan dag.

Stundum hefur verið stungið upp á því að nota Njóttu dagsins í staðinn fyrir Eigðu góðan dag en ekki verður séð að það sé betri íslenska – það er bein samsvörun við Enjoy the day í ensku. Sambandið Eigðu góðan dag er íslenska – öll orðin eru íslensk, það á sér skýra hliðstæðu í fornu máli, og það er ekki hrá þýðing eða yfirfærsla úr ensku. Það er komin 30 ára hefð á sambandið í málinu og engin ástæða til að amast við því. Aftur á móti er rétt að forðast boðháttarmyndina áttu en sambandinu Áttu góðan dag bregður stundum fyrir.

Mynd:

• Flickr.com - Ljósmyndasafn Reykjavíkur. Höfundur myndar: Magnús Ólafsson. Enginn þekktur höfundarréttur. (Sótt 18.6.2021)

---

Þetta svar er fengið af vefsíðu Eiríks Rögnvaldssonar og birt með góðfúslegu leyfi.

Örn spurði sérstaklega um aldur orðasambandsins....