Sólin Sólin Rís 03:17 • sest 23:37 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 13:10 • Sest 02:43 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 12:29 • Síðdegis: 24:52 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 06:15 • Síðdegis: 18:33 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 03:17 • sest 23:37 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 13:10 • Sest 02:43 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 12:29 • Síðdegis: 24:52 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 06:15 • Síðdegis: 18:33 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: dýrafræði Af hverju geta hænur ekki flogið?

Flokkun:

30.5.2025
Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: dýrafræði

Af hverju geta hænur ekki flogið?

Jón Már Halldórsson

Upprunalega hljóðaði spurningin svona:
Af hverju fljúga fuglar en ekki hænur?

Það er reyndar ekki rétt að hænur geti ekki flogið en þær eru hins vegar afar lélegir flugfuglar. Það sama á við um hænsfugla almennt. Bankívahænsn (Gallus gallus, e. Red jungle fowl) sem er nánasti ættingi nytjahænsna í villtri náttúru er til að mynda afar lítill flugfugl, flýgur aðeins stuttar vegalengdir og helst aðeins upp til að koma sér á náttstað eða til að forðast rándýr á jörðu niðri. Hænur eru því ekki komnar af miklum flugköppum.

Mörg þúsunda ára sambýli hænsna við menn þar sem lítil þörf hefur verið á flughæfni en þeim mun meiri þörf á að gefa af sér kjöt og egg, hefur orðið til þess að vöðvar í bringu og fótum hafa stækkað og fuglarnir þyngst. Flugvöðvarnir eru ekki nógu sterkir og þróaðir fyrir langt flug og vængir ekki nógu stórir heldur. Vissulega er það misjafnt eftir ræktunarafbrigðum hversu stór og þung hænsnin eru, minni afbrigði eiga venjulega auðveldara með flug en þau sem stærri eru. Hænur fljúga þó aldrei langt og eiga auðveldara með að flögra upp en áfram.

Hænur teljast strangt til tekið ekki til ófleygra fugla en eru afar slakar á flugi.

Þótt hænur teljist ekki ófleygra fugla eru sannarlega til margir slíkir. Líklega eru um 60 tegundir ófleygra fugla þekktar, auk þess sem vitað er um að minnsta kosti 150 útdauðar tegundir sem gátu ekki flogið. Að geta flogið hefur ótvíræða kosti þegar þörf er á að forða sér frá rándýrum eða ferðast langar leiðir í leit að æti eða búsvæði. Flug útheimtir hins vegar mikla orku en talið er að fugl noti um 75% meiri orku á dag en spendýr af sambærilegri stærð. Orkan sem ófleygir fuglar þyrftu annars að nota í flug getur því nýst í annað sem gagnast í lífsbaráttunni.

Ákveðnar líkamlegar breytingar sjást hjá fuglum sem hafa misst flughæfnina. Með tímanum hafa brjóstvöðvarnir, sem stjórna vængjaslætti og gefa þann kraft sem þarf til að fljúga, minnkað og bringubeinið, sem stærstu og sterkustu vöðvar fuglsins tengjast við, er hlutfallslega mun minna og að formi ólíkt bringubeini fleygra fugla. Þá hafa vængbeinin breyst, eru styttri og ekki eins sterk en fætur hafa aftur á móti lengst og styrkst til þess að aðlagast betur göngu eða hlaupum á jörðinni.

Heimildir og myndir:

Höfundur

Jón Már Halldórsson

Jón Már Halldórsson

líffræðingur

Útgáfudagur

30.5.2025

Spyrjandi

Eyborg

Efnisorð

Tilvísun

Jón Már Halldórsson. „Af hverju geta hænur ekki flogið?“ Vísindavefurinn, 30. maí 2025, sótt 3. júní 2025, https://visindavefur.is/svar.php?id=87271.

Jón Már Halldórsson. (2025, 30. maí). Af hverju geta hænur ekki flogið? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=87271

Jón Már Halldórsson. „Af hverju geta hænur ekki flogið?“ Vísindavefurinn. 30. maí. 2025. Vefsíða. 3. jún. 2025. <https://visindavefur.is/svar.php?id=87271>.

Chicago | APA | MLA

Tengd svör

Skoða öll nýjustu svörin

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Af hverju geta hænur ekki flogið?
Upprunalega hljóðaði spurningin svona:

Af hverju fljúga fuglar en ekki hænur?

Það er reyndar ekki rétt að hænur geti ekki flogið en þær eru hins vegar afar lélegir flugfuglar. Það sama á við um hænsfugla almennt. Bankívahænsn (Gallus gallus, e. Red jungle fowl) sem er nánasti ættingi nytjahænsna í villtri náttúru er til að mynda afar lítill flugfugl, flýgur aðeins stuttar vegalengdir og helst aðeins upp til að koma sér á náttstað eða til að forðast rándýr á jörðu niðri. Hænur eru því ekki komnar af miklum flugköppum.

Mörg þúsunda ára sambýli hænsna við menn þar sem lítil þörf hefur verið á flughæfni en þeim mun meiri þörf á að gefa af sér kjöt og egg, hefur orðið til þess að vöðvar í bringu og fótum hafa stækkað og fuglarnir þyngst. Flugvöðvarnir eru ekki nógu sterkir og þróaðir fyrir langt flug og vængir ekki nógu stórir heldur. Vissulega er það misjafnt eftir ræktunarafbrigðum hversu stór og þung hænsnin eru, minni afbrigði eiga venjulega auðveldara með flug en þau sem stærri eru. Hænur fljúga þó aldrei langt og eiga auðveldara með að flögra upp en áfram.

Hænur teljast strangt til tekið ekki til ófleygra fugla en eru afar slakar á flugi.

Þótt hænur teljist ekki ófleygra fugla eru sannarlega til margir slíkir. Líklega eru um 60 tegundir ófleygra fugla þekktar, auk þess sem vitað er um að minnsta kosti 150 útdauðar tegundir sem gátu ekki flogið. Að geta flogið hefur ótvíræða kosti þegar þörf er á að forða sér frá rándýrum eða ferðast langar leiðir í leit að æti eða búsvæði. Flug útheimtir hins vegar mikla orku en talið er að fugl noti um 75% meiri orku á dag en spendýr af sambærilegri stærð. Orkan sem ófleygir fuglar þyrftu annars að nota í flug getur því nýst í annað sem gagnast í lífsbaráttunni.

Ákveðnar líkamlegar breytingar sjást hjá fuglum sem hafa misst flughæfnina. Með tímanum hafa brjóstvöðvarnir, sem stjórna vængjaslætti og gefa þann kraft sem þarf til að fljúga, minnkað og bringubeinið, sem stærstu og sterkustu vöðvar fuglsins tengjast við, er hlutfallslega mun minna og að formi ólíkt bringubeini fleygra fugla. Þá hafa vængbeinin breyst, eru styttri og ekki eins sterk en fætur hafa aftur á móti lengst og styrkst til þess að aðlagast betur göngu eða hlaupum á jörðinni.

Heimildir og myndir:...