Hvers konar stjórnarfar er í Kína?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvers konar stjórnarfar er í Kína?
Í stjórnarskrá Kína er stjórnarfari landsins lýst sem „lýðræðislegu alræði alþýðunnar“ en margir stjórnmálaspekingar kjósa heldur að lýsa því sem alræði Kommúnistaflokksins, enda er hann langstærsti stjórnmálaflokkur landsins og fer í raun með flest ef ekki öll völd. Almenningur kýs einungis í sveitarstjórnir, síðan kjósa þær fulltrúa sýslna sem síðan kjósa fulltrúa á héraðsþing. Fulltrúar sýslna kjósa einnig þingmenn landsins en forseti og handhafar framkvæmdavalds eru kosnir af þinginu. Um áratugaskeið, eða frá 1982, mátti forseti eingöngu sitja tvö kjörtímabil í röð, með möguleika á kjöri síðar. Þessar takmarkanir voru afnumdar árið 2018 og getur forseti nú setið eins lengi og hann vill með því að fá endurnýjað umboð á fimm ára fresti. Xi Jinping, núverandi forseti Kína, var endurkjörinn forseti í október 2022 og hóf þar með þriðja kjörtímabil sitt.

Formlega fer kínverska þingið með æðsta vald innan kínverska ríkisins en í raun sér það aðeins um að afgreiða ákvarðanir Kommúnistaflokksins. Þingið hefur vald til að setja lög, breyta lögum og stjórnarskránni. Þingmenn eru kjörnir til fimm ára í senn en þingið kemur sjaldan saman, í mesta lagi einu sinni á ári.

Kommúnistaflokkurinn hefur yfirgnæfandi meirihluta þingsæta á þinginu og flestir þingmenn flokksins eru mjög háttsettir einstaklingar innan hans. Þeir fulltrúar sem um ræðir eru bundnir ströngum flokksaga og gert er ráð fyrir að þeir fylgi flokkslínum. Það er talsvert ferli að ganga í Kommúnistaflokkinn, þeir sem sækja um aðild þurfa að lýsa yfir eindregnum stuðningi við flokkinn og bakgrunnur fólks er kannaður. Þegar aðild hefur verið samþykkt nýtur fólk ýmissa fríðindi umfram aðra þegna. Nánast ómögulegt er að skrá sig úr flokknum.

Stjórnmálaflokkar eru leyfðir í Kína en Kommúnistaflokkurinn þarf að samþykkja alla frambjóðendur og framboðslista. Á árum áður var bara einn frambjóðandi leyfður í hvert embætti en í seinni tíð hafa frambjóðendur annarra flokka verið leyfðir í takmörkuðum mæli. Kínverski kommúnistaflokkurinn er allsráðandi á þingi landsins, forsetinn, allir ráðherrar og helstu embættismenn koma úr röðum Kommúnistaflokksins. Stjórnarskrá Kína er formlega æðstu lög landsins en þar sem staðhæft er í fyrstu grein hennar að Kínverski kommúnistaflokkurinn sé við stjórnvölinn er stjórnarskrá Kommúnistaflokksins í raun æðri stjórnarskránni.

Heimildir og frekara lesefni:

• What type of government does China have? - China's political system - National 5 Modern Studies Revision - BBC Bitesize. (Sótt 19.09.2025).
• China - Events, People, Dates, Flag, Map, & Facts - Britannica. (Sótt 19.09.2025).
• John McCormick, Cases in Comparative Politics, 8. útg., New York 2023.
• Understanding the Black Box of Chinese Politics | Asia Society. (Sótt 19.09.2025).

Myndir:

• Yfirlitsmynd: Picryl.com. (Sótt 22.09.2025).
• The Third Session of the 12th National People's Congress open 20150305.jpg. (Sótt 5.9.2025).

Ritstjórn Vísindavefsins þakkar Geir Sigurðssyni, prófessor í kínverskum fræðum við HÍ, og Geir Þ. Þórarinssyni, aðjúnkt í grísku og latínu við HÍ, fyrir yfirlestur og gagnlegar ábendingar við svarið....