Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:43 • sest 21:13 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 13:37 • Sest 06:11 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 02:59 • Síðdegis: 15:47 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 09:39 • Síðdegis: 21:50 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Hugvísindi Málvísindi: íslensk
Hugvísindi Sagnfræði: Íslandssaga

Hvað eru öndvegissúlur?

JGÞ

Öndvegissúlur eru skrautlegar súlur sem stóðu sitt hvorum megin við hásæti höfðingja til forna. Í súlurnar voru skornar goðamyndir og annað skraut. Sögur herma að höfðingjar sem sigldu til Íslands hafi varpað öndvegissúlum fyrir borð þegar sást til lands. Síðan námu þeir land þar sem súlurnar fundust. Sagan af öndvegissúlum Ingólfs Arnarsonar er kunnust slíkra sagna. Í Landnámabók segir að öndvegissúlur Ingólfs hafi fundist „... við Arnarhvál fyrir neðan heiði“ (Landnámabók, Íslensk fornrit I, 45) og er þá líklega átt við Mosfellsheiði.

Hér sjást öndvegissúlur indjána Norður-Ameríku.

Öndvegi merkir tignarsæti, hásæti eða sæti húsráðanda. Orðið er stundum notað í orðasamböndunum 'setja eitthvað í öndvegi', 'skipa einhverjum í öndvegi' og 'leiða einhvern til öndvegis' og er þá átt við að leiða einhvern til forystu eða setja einhvern framar eða ofar öðrum. Eins er öndvegi stundum notað í samsettum orðum eins og öndvegisskáld, öndvegisverk og öndvegistíð í merkingunni hið ágætasta skáld, mjög gott verk og mikil gæðatíð.

Orðið öndvegi er samsett af forskeytinu 'and-', samanber andspænis, og 'vegi' sem merkir vega, lyfta og vegur. Þannig á öndvegi að vísa til þess sem er gegnt þeim sem inn kemur eða blasir við honum.

Heimildir:
  • Ásgeir Blöndal Magnússon, Íslensk orðsifjabók, Orðabók Háskólans, Reykjavík 1989.
  • Einar Laxness, Íslandssaga, Vaka-Helgafell, Reykjavík 1995.
  • Íslenska alfræðiorðabókin, Örn og Örlygur, Reykjavík 1990.
  • Íslensk orðabók, þriðja útgáfa, ritstj. Mörður Árnason, Edda, Reykjavík 2002.

Mynd:

Höfundur

Jón Gunnar Þorsteinsson

JGÞ

bókmenntafræðingur og ritstjóri Vísindavefsins

Útgáfudagur

23.2.2009

Spyrjandi

Snæfríður Grímsdóttir, f. 1993
Erna Kaaber

Efnisorð

Tilvísun

JGÞ. „Hvað eru öndvegissúlur?“ Vísindavefurinn, 23. febrúar 2009. Sótt 18. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=49739.

JGÞ. (2009, 23. febrúar). Hvað eru öndvegissúlur? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=49739

JGÞ. „Hvað eru öndvegissúlur?“ Vísindavefurinn. 23. feb. 2009. Vefsíða. 18. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=49739>.

Chicago | APA | MLA

Tengd svör

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvað eru öndvegissúlur?
Öndvegissúlur eru skrautlegar súlur sem stóðu sitt hvorum megin við hásæti höfðingja til forna. Í súlurnar voru skornar goðamyndir og annað skraut. Sögur herma að höfðingjar sem sigldu til Íslands hafi varpað öndvegissúlum fyrir borð þegar sást til lands. Síðan námu þeir land þar sem súlurnar fundust. Sagan af öndvegissúlum Ingólfs Arnarsonar er kunnust slíkra sagna. Í Landnámabók segir að öndvegissúlur Ingólfs hafi fundist „... við Arnarhvál fyrir neðan heiði“ (Landnámabók, Íslensk fornrit I, 45) og er þá líklega átt við Mosfellsheiði.

Hér sjást öndvegissúlur indjána Norður-Ameríku.

Öndvegi merkir tignarsæti, hásæti eða sæti húsráðanda. Orðið er stundum notað í orðasamböndunum 'setja eitthvað í öndvegi', 'skipa einhverjum í öndvegi' og 'leiða einhvern til öndvegis' og er þá átt við að leiða einhvern til forystu eða setja einhvern framar eða ofar öðrum. Eins er öndvegi stundum notað í samsettum orðum eins og öndvegisskáld, öndvegisverk og öndvegistíð í merkingunni hið ágætasta skáld, mjög gott verk og mikil gæðatíð.

Orðið öndvegi er samsett af forskeytinu 'and-', samanber andspænis, og 'vegi' sem merkir vega, lyfta og vegur. Þannig á öndvegi að vísa til þess sem er gegnt þeim sem inn kemur eða blasir við honum.

Heimildir:
  • Ásgeir Blöndal Magnússon, Íslensk orðsifjabók, Orðabók Háskólans, Reykjavík 1989.
  • Einar Laxness, Íslandssaga, Vaka-Helgafell, Reykjavík 1995.
  • Íslenska alfræðiorðabókin, Örn og Örlygur, Reykjavík 1990.
  • Íslensk orðabók, þriðja útgáfa, ritstj. Mörður Árnason, Edda, Reykjavík 2002.

Mynd:...