Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:26 • sest 21:28 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:24 • Sest 05:22 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 06:10 • Síðdegis: 18:30 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:11 • Síðdegis: 12:20 í Reykjavík
Visit the English version

Flokkun:

Heilbrigðisvísindi Lífvísindi: mannslíkaminn
Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: almennt

Er allt gert úr frumum?

EDS og EE

Svarið við þessu fer svolítið eftir því hvað átt er við með orðinu „allt“, hvort þar sé verið að vísa til allra lífvera eða hvort átt sé við ALLT í stærra samhengi.

Í niðurlagi svars Halldórs Þormars við spurningunni Hver uppgötvaði frumuna? er minnst á frumukenninguna en samkvæmt henni er fruman frumeining allra lífvera, plantna og dýra og undirstaða lífsstarfsemi þeirra. Fruman er ennfremur minnsta eining sem getur lifað sjálfstæðu lífi.

Allar lífverur eru gerðar úr frumum. Sumar lífverur eru aðeins ein fruma, eins og til dæmis einfrumungar en flóknar lífverur eru gerðar úr billjónum frumna eins og maðurinn (sjá svar Helgu Ögmundsdóttur við spurningunni Hvað eru margar frumur í einum mannslíkama?).

Þetta á þó aðeins við um lífverur. Annað í kringum okkur er ekki gert úr frumum, húsin, bílarnir, fötin, steinarnir, vatnið, andrúmsloftið og svo mætti lengi telja. Hins vegar er allt í umhverfi okkar og raunar allt í heiminum gert úr frumefnum.



Nokkur dæmi um mismunandi gerðir dýrafrumna. Stærðarhlutföll frumnanna eru ekki rétt á myndinni.

Frumur eru af ýmsum stærðum og gerðum. Dæmigerð fruma í mannslíkama er um 0,01 mm (10 µm) í þvermál. Stærstu frumurnar í mannslíkamanum eru hins vegar um 0,123 mm (135 µm) í þvermál, þær eru í fremra horni (e. ventral horn) í mænunni (e. spinal cord). Minnstu frumurnar eru korntaugafrumurnar (e. granule cells) í litla heila (e. cerebellum), um 0,004 mm (4 µm) í þvermál. Lengstu frumurnar í líkamanum okkar eru taugafrumurnar sem ná frá tánum og alla leið upp að heilastofni (e. brain stem). Taugafrumurnar sem ná frá heila og lengst niður í mænuna eru einnig mjög langar.

Frekari fróðleikur á Vísindavefnum:

Heimildir:

Mynd:
  • Jeffcopus.com - Sótt 26.09.10. Myndin var íslenskuð af Ritstjórn.

Höfundar

Emilía Dagný Sveinbjörnsdóttir

EDS

Emelía Eiríksdóttir

EE

Útgáfudagur

7.10.2010

Spyrjandi

Helena Ósk Árnadóttir

Efnisorð

Tilvísun

EDS og EE. „Er allt gert úr frumum?“ Vísindavefurinn, 7. október 2010. Sótt 23. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=56410.

EDS og EE. (2010, 7. október). Er allt gert úr frumum? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=56410

EDS og EE. „Er allt gert úr frumum?“ Vísindavefurinn. 7. okt. 2010. Vefsíða. 23. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=56410>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Er allt gert úr frumum?
Svarið við þessu fer svolítið eftir því hvað átt er við með orðinu „allt“, hvort þar sé verið að vísa til allra lífvera eða hvort átt sé við ALLT í stærra samhengi.

Í niðurlagi svars Halldórs Þormars við spurningunni Hver uppgötvaði frumuna? er minnst á frumukenninguna en samkvæmt henni er fruman frumeining allra lífvera, plantna og dýra og undirstaða lífsstarfsemi þeirra. Fruman er ennfremur minnsta eining sem getur lifað sjálfstæðu lífi.

Allar lífverur eru gerðar úr frumum. Sumar lífverur eru aðeins ein fruma, eins og til dæmis einfrumungar en flóknar lífverur eru gerðar úr billjónum frumna eins og maðurinn (sjá svar Helgu Ögmundsdóttur við spurningunni Hvað eru margar frumur í einum mannslíkama?).

Þetta á þó aðeins við um lífverur. Annað í kringum okkur er ekki gert úr frumum, húsin, bílarnir, fötin, steinarnir, vatnið, andrúmsloftið og svo mætti lengi telja. Hins vegar er allt í umhverfi okkar og raunar allt í heiminum gert úr frumefnum.



Nokkur dæmi um mismunandi gerðir dýrafrumna. Stærðarhlutföll frumnanna eru ekki rétt á myndinni.

Frumur eru af ýmsum stærðum og gerðum. Dæmigerð fruma í mannslíkama er um 0,01 mm (10 µm) í þvermál. Stærstu frumurnar í mannslíkamanum eru hins vegar um 0,123 mm (135 µm) í þvermál, þær eru í fremra horni (e. ventral horn) í mænunni (e. spinal cord). Minnstu frumurnar eru korntaugafrumurnar (e. granule cells) í litla heila (e. cerebellum), um 0,004 mm (4 µm) í þvermál. Lengstu frumurnar í líkamanum okkar eru taugafrumurnar sem ná frá tánum og alla leið upp að heilastofni (e. brain stem). Taugafrumurnar sem ná frá heila og lengst niður í mænuna eru einnig mjög langar.

Frekari fróðleikur á Vísindavefnum:

Heimildir:

Mynd:
  • Jeffcopus.com - Sótt 26.09.10. Myndin var íslenskuð af Ritstjórn.
...