Sólin Sólin Rís 08:49 • sest 17:33 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 08:06 • Síðdegis: 20:21 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 01:53 • Síðdegis: 14:23 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 08:49 • sest 17:33 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 08:06 • Síðdegis: 20:21 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 01:53 • Síðdegis: 14:23 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi Vísindasaga Hver var Díoskúrídes?

Flokkun:

10.1.2011
Hugvísindi Vísindasaga
Vísindavefur Dagatal vísindamanna
Hugvísindi Fornfræði
Heilbrigðisvísindi Læknisfræði

Hver var Díoskúrídes?

Geir Þ. Þórarinsson

Pedaníos Díoskúrídes var forngrískur læknir og grasafræðingur sem starfaði í Róm um og eftir miðja fyrstu öld. Hann var frá Caesareu í Kilikíu í Litlu-Asíu en er iðulega kenndur við Anazarbos en það er yngra heiti á borginni. Gjarnan er talið að Díoskúrídes hafi verið læknir í rómverska hernum en ályktunin byggir á túlkun ummæla í riti hans þar sem hann segir að hann hafi lifað hermannalífi. Þessi fullyrðing þarf ekki að þýða annað en að hann hafi verið víðförull maður, að hann hafi lifað áþekku lífi og hermaður.

Ljóst er þó að hann ferðaðist víða, enda segir hann það berum orðum, og hann þekkti fleiri tegundir jurta en Þeófrastos, sem var nemandi og samstarfsmaður Aristótelesar og fyrsti grasafræðingurinn. Líklegt er að Díoskúrídes hafi lesið rit Þeófrastosar en hann nefnir Þeófrastos þó ekki í formála sínum þar sem hann nefnir rit fjölmargra annarra sem hann hafði lesið, svo sem Júlíusar Bassusar, Níkeratosar, Petroniusar, Nígers og Díódótosar.

Díoskúrídes er einkum þekktur fyrir rit sitt De materia medicina eða Um lyfjafræði sem fjallar í fimm bókum um lyf sem vinna má úr ýmiss konar jurtum og dýraafurðum og um meðhöndlun þeirra, virkni og aukaverkanir. Í ritinu lýsir hann á milli sex hundruð og sjö hundruð jurtum og rúmlega þúsund lyfjum sem nota má á ýmsa vegu við ýmsum kvillum. Díoskúrídes byggir umfjöllun sína stundum á rituðum heimildum jafnt sem munnmælum en stundum einnig á eigin athugunum. Hann áfellist raunar samtímamenn sína sem hann segir að hafi ekki sjálfir gert eigin athuganir og telur að ýmsar rangfærslur í ritum þeirra eigi rætur að rekja til þess að þeir hafi ekki byggt þekkingu sína á eigin reynslu. Hann reynir að setja efnið fram þannig að umfjöllun um jurtir og lyf með áþekka virkni sé öll á sama stað en hann átelur einnig forvera sína fyrir að raða í stafrófsröð eða haga sínum ritverkum með einhverjum öðrum hætti þannig að efnisflokkun verði óeðlileg.


Mynd af síðu úr handriti verksins Um lyfjafræði eftir Díoskúrídes. Handritið er frá fyrri hluta 6. aldar.

Helsti túlkunarvandinn sem við er að etja við lestur rita Díoskúrídesar er sá að erfitt er og stundum nær ómögulegt að vita hvaða jurtir samsvara þeim sem Díoskúrídes nefnir. Á hans tíma gat hugtakanotkun verið á reiki og ekkert staðlað flokkunarkerfi eða stöðluð vísindaleg heiti tegunda að styðjast við. Í handritum er oft að finna fjölda samheita en sennilegt þykir að þau séu seinni tíma innskot, ágiskanir ritarans ef til vill.

Auk ritsins Um lyfjafræði er einnig varðveitt ritið De simplicibus medicinis eða Um einföld lyf í tveimur bókum og stutt ritgerð um læknisfræði. Díóskúrídesi voru enn fremur eignuð ýmis önnur rit um læknisfræði og náttúrufræði en að því er virðist ranglega. Reyndar er mögulegt að einungis Um lyfjafræði sé réttilega eignað honum. Rit hans höfðu mikil áhrif og hlutu meðal annars lof hjá Galenosi. Þau voru þýdd bæði á latínu á sjöttu öld og síðar á arabísku og armenísku og lesin á miðöldum og fram á endurreisnartímann. Þau eru einnig mikilvæg heimild um læknisfræði fornmanna.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Myndir:

Höfundur

Geir Þ. Þórarinsson

Geir Þ. Þórarinsson

aðjúnkt í grísku og latínu við Háskóla Íslands

Útgáfudagur

10.1.2011

Spyrjandi

Ritstjórn

Efnisorð

Tilvísun

Geir Þ. Þórarinsson. „Hver var Díoskúrídes?“ Vísindavefurinn, 10. janúar 2011, sótt 25. október 2025, https://visindavefur.is/svar.php?id=58130.

Geir Þ. Þórarinsson. (2011, 10. janúar). Hver var Díoskúrídes? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=58130

Geir Þ. Þórarinsson. „Hver var Díoskúrídes?“ Vísindavefurinn. 10. jan. 2011. Vefsíða. 25. okt. 2025. <https://visindavefur.is/svar.php?id=58130>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hver var Díoskúrídes?
Pedaníos Díoskúrídes var forngrískur læknir og grasafræðingur sem starfaði í Róm um og eftir miðja fyrstu öld. Hann var frá Caesareu í Kilikíu í Litlu-Asíu en er iðulega kenndur við Anazarbos en það er yngra heiti á borginni. Gjarnan er talið að Díoskúrídes hafi verið læknir í rómverska hernum en ályktunin byggir á túlkun ummæla í riti hans þar sem hann segir að hann hafi lifað hermannalífi. Þessi fullyrðing þarf ekki að þýða annað en að hann hafi verið víðförull maður, að hann hafi lifað áþekku lífi og hermaður.

Ljóst er þó að hann ferðaðist víða, enda segir hann það berum orðum, og hann þekkti fleiri tegundir jurta en Þeófrastos, sem var nemandi og samstarfsmaður Aristótelesar og fyrsti grasafræðingurinn. Líklegt er að Díoskúrídes hafi lesið rit Þeófrastosar en hann nefnir Þeófrastos þó ekki í formála sínum þar sem hann nefnir rit fjölmargra annarra sem hann hafði lesið, svo sem Júlíusar Bassusar, Níkeratosar, Petroniusar, Nígers og Díódótosar.

Díoskúrídes er einkum þekktur fyrir rit sitt De materia medicina eða Um lyfjafræði sem fjallar í fimm bókum um lyf sem vinna má úr ýmiss konar jurtum og dýraafurðum og um meðhöndlun þeirra, virkni og aukaverkanir. Í ritinu lýsir hann á milli sex hundruð og sjö hundruð jurtum og rúmlega þúsund lyfjum sem nota má á ýmsa vegu við ýmsum kvillum. Díoskúrídes byggir umfjöllun sína stundum á rituðum heimildum jafnt sem munnmælum en stundum einnig á eigin athugunum. Hann áfellist raunar samtímamenn sína sem hann segir að hafi ekki sjálfir gert eigin athuganir og telur að ýmsar rangfærslur í ritum þeirra eigi rætur að rekja til þess að þeir hafi ekki byggt þekkingu sína á eigin reynslu. Hann reynir að setja efnið fram þannig að umfjöllun um jurtir og lyf með áþekka virkni sé öll á sama stað en hann átelur einnig forvera sína fyrir að raða í stafrófsröð eða haga sínum ritverkum með einhverjum öðrum hætti þannig að efnisflokkun verði óeðlileg.


Mynd af síðu úr handriti verksins Um lyfjafræði eftir Díoskúrídes. Handritið er frá fyrri hluta 6. aldar.

Helsti túlkunarvandinn sem við er að etja við lestur rita Díoskúrídesar er sá að erfitt er og stundum nær ómögulegt að vita hvaða jurtir samsvara þeim sem Díoskúrídes nefnir. Á hans tíma gat hugtakanotkun verið á reiki og ekkert staðlað flokkunarkerfi eða stöðluð vísindaleg heiti tegunda að styðjast við. Í handritum er oft að finna fjölda samheita en sennilegt þykir að þau séu seinni tíma innskot, ágiskanir ritarans ef til vill.

Auk ritsins Um lyfjafræði er einnig varðveitt ritið De simplicibus medicinis eða Um einföld lyf í tveimur bókum og stutt ritgerð um læknisfræði. Díóskúrídesi voru enn fremur eignuð ýmis önnur rit um læknisfræði og náttúrufræði en að því er virðist ranglega. Reyndar er mögulegt að einungis Um lyfjafræði sé réttilega eignað honum. Rit hans höfðu mikil áhrif og hlutu meðal annars lof hjá Galenosi. Þau voru þýdd bæði á latínu á sjöttu öld og síðar á arabísku og armenísku og lesin á miðöldum og fram á endurreisnartímann. Þau eru einnig mikilvæg heimild um læknisfræði fornmanna.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Myndir:...