Hvernig á að bera í bætifláka?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig á að bera í bætifláka?
Upphaflega spurningin hljómaði svona:

Orðatiltækið að bera í bætifláka. Er það komið úr jarðrækt og er bætiflákinn til sem sjálfstæð eining eða er það fláki sem verður bætifláki þegar einhver tekur að sér að bæta helgidaga í reit sem einhver hefur borið illa á?

---

Í seðlasöfnum Orðabókar Háskólans er elsta heimild um orðið bætifláki úr Vídalínspostillu (1720–1724). Það virðist eingöngu notað í sambandinu að bera í bætifláka fyrir einhverjum/einhvern í merkingunni 'afsaka einhvern, færa eitthvað fram sem málsbætur fyrir einhvern’. Dæmið úr Vídalínspostillu er svona:

ber (þú) eckert i Bæteflaaka fyrer þier hia honum sem veit hvad med Mannenum bijr.

Í elstu heimildum er notað þágufall, fyrir einhverjum, en nú er þolfall einrátt (fyrir einhvern). Ásgeir Blöndal Magnússon hefur bætifláka sem flettu í Íslenskri orðsifjabók (1989:100). Hann segir óvíst hvað bætifláki merki en segir hugsanlegt að átt sé við landskika sem borið er á til að græða hann upp. Til samanburðar bendir hann á orðasamböndin að bera í vanginn fyrir einhvern og bera skarn í vænginn fyrir einhvern 'afsaka einhvern, mæla einhverjum bót’. Undir þetta taka Halldór Halldórsson í Íslensku orðtakasafni (1991:99) og Jón Friðjónsson í Merg málsins (2006:128).

Heimildir:

• Ritmálsskrá Orðabókar Háskólans.
• Ásgeir Blöndal Magnússon 1989. Íslensk orðsifjabók. Orðabók Háskólans, Reykjavík.
• Halldór Halldórsson. 1991. Íslenzkt orðtakasafn. 3. útgáfa aukin. Almenna bókafélagið, Reykjavík.
• Jón Friðjónsson. 2006. Mergur málsins. Önnur útgáfa, aukin og endurbætt. Mál og menning, Reykjavík.

Mynd:

• Cultivated land, Brockton (C) Richard Webb :: Geograph Britain and Ireland. (Sótt 28.04.2014).

...