Hvað er gull og hvers vegna fellur ekkert á það?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er gull og hvers vegna fellur ekkert á það?
Gull er málmur og frumefni númer 79 í lotukerfinu. Það hefur efnatáknið Au sem er skammstöfun á latneska heiti þess aurum. Litur gulls er gul-appelsínugulur og er einkennandi fyrir málminn enda flestir aðrir málmar gráir eða silfurlitir/hvítir.

Hreint gull er mjúkt og því auðmótanlegt/hamranlegt (e. malleable) en einnig þanþolið (e. ductile) sem gerir það að verkum að auðvelt er að fletja það út í þynnur og draga út í víra. Gull hefur verið vinsæll málmur í skartgripi í hundruðir ára, meðal annars vegna sérstæðs litar og hve lengi það helst gljáandi. Hreint gull hentar hins vegar ekki vel í skartgripi vegna mýktar og því eru gullskartgripir yfirleitt gullmálmblendi af einhverju tagi. Hver íblöndunefnin eru fer eftir þeim eiginleikum sem sóst er eftir eins og slitþoli, hörku og útliti. Algengt er að nota kopar til að fá rauðagull og palladium eða nikkel til að fá hvítagull. Einnig þekkjast græn, blá og fjólublá gullmálmblendi sem fást með því að blanda silfri, járni, áli og fleiri málmum við gullið.

Gull er afar óhvarfgjarn málmur. Það fellur ekki á hreint gull því það hvarfast ekki við neitt í andrúmsloftinu og dökknar því ekki með tíð og tíma eins og flestir aðrir málmar. Hins vegar getur fallið á gullskartgripi því hinir málmarnir í málmblendinu geta hvarfast við súrefni, brennisteinsefni eða raka í andrúmsloftinu. Hversu hratt og mikið fellur á gullmálmblendið fer eftir hlutfalli gulls í blöndunni og gerð hinna málmanna sem í henni eru. Því minna sem er af gulli í málmblendinu því meira er af öðrum málmum sem geta hvarfast við efni í andrúmsloftinu og myndað litaða húð á gullmálmblendinu.

Þegar frumefni hvarfast við súrefni tölum við um að frumefnið oxist. Frumefnið missir rafeind í efnahvarfinu en það er háð gerð frumefnisins hversu hratt oxunin gengur fyrir sig. Frumefni hafa nefnilega mismunandi rafdrægni en það er mælikvarði á tilhneigingu frumeindar á að draga til sín rafeindir úr efnatengi. Því lægri sem rafdrægni frumefnisins er því auðveldar á það með að taka þátt í oxunarhvörfum með súrefni (eða öðrum oxunarmiðlum). Súrefni hefur næst hæstu rafdrægni allra frumefna og tekur því við rafeindum frá öðrum frumefnum en gefur sjálft almennt ekki frá sér rafeindir í efnahvörfum. Gull hefur hæstu rafdrægni allra málma og er rafdrægni þess það há að það gefur ekki súrefni rafeind sína til að mynda efnatengi við það. Hreint gull hvarfast því ekki við súrefni og þar sem ekkert annað efni í andrúmsloftinu er heldur fært um að hvarfast við hreint gull þá fellur ekki á það.

Gull er oft notað í rafeindabúnað vegna þess hversu óhvarfgjarnt það er og hversu vel það leiðir rafmagn.

Heimildir og mynd:

• Gold. Wikipedia. (Sótt 13.9.2022).
• Does Gold Tarnish? FARUZO. (Sótt 13.9.2022).
• Mynd: Pexels. (Sótt 13.9.2022).

---

Aðrar spurningar um gull sem hér er svarað:

• Úr hverju er gull?
• Hvaða málmblöndur eru í misjöfnum litum gulls?

...