Hvað varð um peningana sem almenningur tapaði í hruninu 2008?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað varð um peningana sem almenningur tapaði í hruninu 2008?
Eignaverðsbóla býr til mikið af verðmætum á pappír en hefur miklu minni áhrif á raunveruleg verðmæti í hagkerfinu. Skýringin er að í bólu setja markaðir hærri verðmiða en áður á eignir eins og fyrirtæki (hlutabréf) eða fasteignir. Þar með finnst eigendum þeirra þeir verða ríkari en áður. Í ákveðnum skilningi eru þeir það líka, þeir geta til dæmis fengið meira af alls konar vörum eða þjónustu í skiptum fyrir hlutabréf eða fasteignir meðan verðmiðinn er hár.

Þegar eignaverðsbóla springur lækka verðmiðarnir aftur og þau verðmæti sem voru til á pappír hverfa eins og dögg fyrir sólu. Sem dæmi má nefna að verð hlutabréfa sem skráð eru í Kauphöll Íslands áttfaldaðist frá sumrinu 2001 til sumarsins 2007, þegar það náði hámarki, jafnvel þótt tekið sé tillit til verðbólgu. Sá sem átti dæmigert safn íslenskra hlutabréfa sumarið 2001 gat því keypt átta sinnum meira af vörum og þjónustu fyrir það sumarið 2007. Fasteignaverð hækkaði ekki jafnmikið en þó ríflega tvöfaldaðist það frá vori 2002 til hausts 2007. Í hruninu gekk þessi hækkun fasteignaverðs næstum öll til baka (það hefur síðan hækkað verulega aftur en það er önnur saga) og hlutabréf urðu nær verðlaus. Sá sem átti verðmætt hlutabréfasafn sumarið 2007 gat því líklega lítið fengið af vörum og þjónustu í skiptum fyrir það tveimur árum síðar.

Slíkar sviptingar skila auðvitað ekki öllum aftur á byrjunarreit þegar upp er staðið. Sumir kaupa nefnilega eignir þegar verð er lágt og selja þegar það er hátt. Þeir græða. Aðrir kaupa þegar verð er hátt og selja þegar það er lágt. Þeir tapa. Þannig græddu sumir og aðrir töpuðu á bólunni og hruninu. Það sama á við um almenning og auðmenn að þessu leyti.

Þessu til viðbótar má nefna að laun hækkuðu verulega í bólunni en lækkuðu svo aftur við hrunið. Þau hafa síðan hækkað til muna aftur og eru nú, haustið 2018, orðin allnokkru hærri en þau urðu hæst fyrir hrun, að teknu tilliti til verðbólgu. Atvinnuleysi jókst einnig verulega um skeið. Þannig að sveiflurnar höfðu einnig áhrif á launþega með beinum hætti í gegnum vinnumarkaðinn en ekki bara í gegnum eignamarkaði. Einnig þar urðu áhrifin mjög misjöfn, þannig að sumir komu verr út en aðrir.

Mynd:

• Wikimedia Commons - Vér mótmælum öll. © Haukur Þorgeirsson. (Sótt 8.10.2018). Birt undir Attribution-ShareAlike 3.0 Unported-leyfi Creative Commons.

...