Af hverju missir fólk bragð- og lyktarskyn þegar það fær COVID-19?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju missir fólk bragð- og lyktarskyn þegar það fær COVID-19?
Öll spurningin hljóðaði svona:

Hvað er það sem COVID-19 gerir nákvæmlega við bragð- og lyktarskyn þeirra sem fá veiruna? Ég er búin að heyra um fólk sem segist hafa misst bragð- og lyktarskynið eftir að þau veiktust, af hverju?

Breyting á lyktar- og bragðskyni eru algeng einkenni þeirra sem fá sjúkdóminn COVID-19. Birtingarmyndin er oftast skyndilegt tap á lyktarskyni með eða án breytingar á bragðskyni. Einnig hefur því verið lýst að eiginleikar lyktar og bragðs geti breyst. Það er breytilegt hversu algeng þessi einkenni eru en ljóst er að stór hluti sjúklinga upplifir einhverskonar breytingu á lyktar- og bragðskyni. Talið er að um 40%-50% sjúklinga með COVID-19 finni fyrir breytingu á lyktarskyni og rúmlega 40% finna fyrir breytingu á bragðskyni. Algengi þessara einkenna virðist minnka með hækkandi aldri. Hjá sumum er breyting á lyktar- og bragðskyni einu einkenni COVID-19.

Þessi einkenni eru ekki einstök fyrir COVID-19 og í raun geta allar efri öndunarfærasýkingar valdið markvissri truflun á lyktar- og bragðskyni. Orsakavaldar efri öndunarfærasýkinga eru sömuleiðis ótalmargir, en veirur virðast þó hafa meiri áhrif á þessi skynfæri heldur en aðrir sýkingarvaldar. Einnig ber að árétta mikilvægi lyktarskyns í upplifun okkar á bragði - líklegast er orsök breytingar á bragðskyni í flestum tilfellum bein afleiðing breytingar á lyktarskyni.

Við finnum lykt þegar lyktarnemar í svokallaðri lyktarslímhúð (e. olfactory epithelium) greina vissar sameindir í lofti sem við öndum að okkur. Lyktarslímhúðin liggur ofarlega í nefholi og er í raun sérstakt form af hefðbundinni öndunarfæraslímhúð. Þegar lyktarnemi virkjast sendir hann skilaboð áfram til lyktarklumbunnar (e. olfactory bulb), sem vinnur úr skilaboðunum og sendir áfram til heilans.

Veirur geta haft áhrif á lyktarskyn á þrjá vegu:

1. Veirusýking í slímhúð nefhols getur valdið bólgu, sem truflar aðgengi lyktarnema að sameindum í innöndunarlofti.
2. Veira getur haft bein, skaðleg áhrif á lyktarnema.
3. Veira getur flust yfir í lyktarklumbu og sýkt taugavef beint.

Talið er líklegt að leið 1 og mögulega leið 2 eigi mestan þátt í einkennum vegna COVID-19. Viss gögn benda til þess að veiran SARS-CoV-2 geti haft bein áhrif á lyktarklumbuna og meira að segja sýkt frumur á því svæði. Þetta eru hins vegar enn sem komið er aðeins tilgátur.

Flestir sem fá ofangreind einkenni jafna sig eftir um 1-2 vikur. Hins vegar má vænta þess að hluti einstaklinga verði fyrir langvarandi skerðingu á lyktar- og bragðskyni, líkt og á við um sumar aðrar veirusýkingar. Þetta mun skýrast á komandi mánuðum og árum.

Heimildir:

• Ibekwe, T. S., Fasunla, A. J., & Orimadegun, A. E. (2020). Systematic Review and Meta-analysis of Smell and Taste Disorders in COVID-19. OTO open, 4(3), 2473974X20957975. (Sótt 23.11.2020).
• Agyeman, A. A. o.fl. (2020). Smell and Taste Dysfunction in Patients With COVID-19: A Systematic Review and Meta-analysis. Mayo Clinic Proceedings. 95(8):1621-1631. (Sótt 23.11.2020).
• Landis B. N., Vodicka, J. & Hummel, T. (2010) Olfactory dysfunction following herpetic meningoencephalitis. Journal of Neurology. 257(3):439-43. (Sótt 23.11.2020).
• Goncalves, S., & Goldstein, B. J. (2016). Pathophysiology of Olfactory Disorders and Potential Treatment Strategies. Current otorhinolaryngology reports, 4(2), 115–121. (Sótt 23.11.2020).
• Suzuki M, o.fl. (2007). Identification of viruses in patients with postviral olfactory dysfunction. Laryngoscope, 117(2):272-7. (Sótt 23.11.2020).

Mynd:

• File:Olfactory bulb 2 diagram.png - Wikimedia Commons. (Sótt 26.11.2020).

...