Hvernig hefur tunglið áhrif á sjóinn?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig hefur tunglið áhrif á sjóinn?
Í stuttu máli hefur tunglið (og reyndar sólin líka) þau áhrif á sjóinn að það togar hluta sjávarins að þeim stað þar sem flóð er.

Svonefndur aðdráttarkraftur frá tungli og sól veldur sjávarföllum á jörðinni. Orðið sjávarföll er notað um reglulegar breytingar á hæð sjávarborðs. Þegar sjávarstaðan er lág er fjara og þegar hún er há er flóð.

Aðdráttarkraftar eru alls ekki bundnir við tungl og sól heldur verka allir hlutir á alla aðra hluti með aðdráttarkrafti. Annað orð yfir aðdráttarkraft er þyngdarkraftur. Hann fer eftir tvennu: Annars vegar eftir massa hlutarins, það er að segja hvað hluturinn er þungur, og hins vegar eftir fjarlægðinni frá miðju hlutarins til þess hlutar sem hann verkar á.

Kraftur frá hlut sem er tíu sinnum þyngri en annar hlutur, er tíu sinnum meiri en hjá léttari hlutnum. Þá er sagt að þyngdarkrafturinn sé í réttu hlutfalli við massann.

Krafturinn er hins vegar í öfugu hlutfalli við fjarlægðina í öðru veldi, það er fjarlægðina margfaldaða með sjálfri sér. Þetta þýðir að kraftur í tvöfalt meiri fjarlægð er fjórum sinnum minni.

Þetta er ástæðan fyrir því að þrátt fyrir að tunglið hafi miklu minni massa en sólin, hefur það næstum tvöfalt meiri áhrif á sjávarföll á jörðinni heldur en hún. Tunglið er nefnilega miklu nær jörðinni en sólin.

Í svari við spurningunni Hvað verður um sjóinn þegar það er fjara? er þetta útskýrt svona:

Tunglið er helsta orsök sjávarfalla á jörðinni en sólin kemur þó einnig við sögu. Tunglið veldur bungu eða bylgju á sjónum á þeirri hlið sem að því snýr og einnig á hinni hliðinni sem snýr frá tunglinu. Vatnið í þessar tvær bylgjur kemur frá svæðinu á milli þeirra; þar lækkar sjávarborðið og við segjum að þá sé fjara. Bylgjurnar tvær og allt mynstrið sem fylgir þeim fylgir svo hreyfingu tunglsins miðað við jörð og fer einn hring á einum sólarhring og 50 mínútum.

Um sjávarföll er fjallað nánar í fjölmörgum svörum á Vísindavefnum og hvetjum við lesendur til að kynna sér þau nánar. Það er bæði hægt að leita að efnisorðinu sjávarföll í leitarvél Vísindavefsins eða skoða þau svör sem tengd eru við þetta svar.

Myndir:

• Yfirlitsmynd: The Fascinating Connection Between Moon Phases and Emotional Tides. (Sótt 1.10.2025).
• Vísindavefurinn: Hvar er hægt að finna flóðatöflu á Netinu? (Sótt 1.10.2025).

...