Hvaða traustu heimildir eru til um morðin á Sjöundá og hvað er hægt að lesa úr þeim?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaða traustu heimildir eru til um morðin á Sjöundá og hvað er hægt að lesa úr þeim?
Stutta svarið

Umfjöllun um morðin á Sjöundá hefur hingað til ekki byggt á frumriti um réttarhöldin heldur aðeins endurgerð sem ekki er hægt að treysta. Í frumritinu er þó ekkert að finna sem bendir til annars en að játning Bjarna Bjarnasonar og Steinunnar Sveinsdóttur, um morðin á Jóni Þorgrímssyni og Guðrúnu Egilsdóttur, sé bæði einlæg og sönn.

Lengra svar

Athuganir hafa leitt í ljós að réttarhöld í svonefndum Sjöundármálum liggja fyrir í tveimur gerðum sem eru báðar með hendi Guðmundar Schevings sýslumanns í Barðastrandarsýslu. Dómabók sýslunnar er frumrit skráð í Sauðlauksdal dagana 8.–12. nóvember 1802. Hún er vandlesin á köflum því blekið er dauft, sum blöðin hafa blotnað og önnur eru trosnuð á jöðrum. Ekki verður vitað hvað olli því að eintak réttarhaldanna með fylgiskjölum sem Guðmundur lauk við á heimili sínu í Haga á Barðaströnd nokkrum vikum síðar, á aðfangadag jóla, er gjörólíkt að uppsetningu og ekki eins að innihaldi. Þó má vera ljóst að hann hafði gert mistök við meðferð málsins – enda 26 ára gamall og reynslulaus – og líklega leiddi það til þess að annaðhvort hann sjálfur eða afi hans Davíð Scheving, fyrrverandi sýslumaður, ákváðu að láta réttarhöldin líta betur út. Endurgerðina sendi Guðmundur til landsyfirréttar í Reykjavík og dönsk þýðing hennar fór til hæstaréttar í Kaupmannahöfn, sem einnig fjallaði um málið. Fræðileg umfjöllun um morðin hefur hingað til byggt á þessu aukna og „betrumbætta“ eintaki, en því er engan veginn treystandi og hér verður einungis stuðst við dómabókina um atburðarás á Sjöundá, sem liggur yst á Rauðasandi en ekki ýkja langan veg frá næstu bæjum; harðbýl jörð sem þó gat gefið vel af sér.

Á fardögum 1801, það er að segja um eða eftir miðjan maí, komu Jón Þorgrímsson og Steinunn Sveinsdóttir til búsetu að Sjöundá með nýfædda dóttur sína og fimm börn önnur á aldrinum fjögurra til tíu ára. Fyrir voru Bjarni Bjarnason og Guðrún Egilsdóttir með þremur börnum sínum, sem voru eins árs, sex ára og tólf ára. Karlarnir voru um fertugt og konurnar fáum árum yngri. Strax um sumarið ýjaði Guðrún að því við Jón Pálsson bónda í Keflavík að Bjarni hefði barið sig og dregið á hárinu. Snemma í október kom Ingibjörg systir hennar í heimsókn og varð vitni að deilu þeirra hjóna: „víst var það að Bjarni hafði upptökin og talaði mikið harðar.“ Um miðjan febrúar 1802 kom Jón Þorgrímsson að Krókshúsum og sagðist ætla burt frá Sjöundá um vorið. Viku síðar heimsótti Guðrún Jónsdóttir í Stakkadal nöfnu sína, sem viðhafði þau orð „að hún hefði ekki átt bágt fyrr en í vetur og væri það meira að kenna Steinunni Sveinsdóttur en manni sínum Bjarna.“ Jón kom að Stökkum 25. mars og sagðist ætla burt en ekki Steinunn. Eitthvað var greinilega ekki í lagi á bænum og þau Guðrún og Jón létu sveitunga sína vita.

Jón Þorgrímsson hvarf fimmtudaginn 1. apríl 1802 og var ekki leitað. Þremur dögum síðar komu Björg Einarsdóttir í Skógi og Rögnvaldur Ólafsson í Krókhúsum að Sjöundá og enn kvartaði Guðrún. Í samtölum við aðra skömmu síðar hafði hún orð á hótunum í sinn garð af hálfu Bjarna og Steinunnar. Fyrsta sunnudag í sumri eða 22. apríl ræddi Gísli Bjarnason í Skápadal við Guðrúnu sem svo þurfti að flýta sér heim og sagði „að sér muni ei hjálpa að standa hér, því sér hefði verið sagt að koma aftur í kvöld eður aldrei.“ Viku síðar gáfu Steinunn og Bjarni henni graut sem hún veiktist alvarlega af. Jarþrúður Jónsdóttir í Skápadal kom að Sjöundá sunnudaginn 2. maí. Þá voru Steinunn og Bjarni við kirkju í Saurbæ og Guðrún sagði henni frá grautnum: „Á botninum fannst mér vera eitthvað smátt líkast sandi glætt, og fann af því remmubragð þá ég renndi því niður. Um þetta kvartaði ég fyrir Steinunni. Hún sagði það orðsakast af því að potturinn sem grauturinn hefði verið gjörður í mundi ei hafa verið þveginn vel innan síðan um daginn að rekalúðurnar hefðu verið soðnar í sama potti, og hefði hann því verið söndugur síðan.“

Guðrún lést laugardaginn 5. júní, daginn fyrir hvítasunnu og Bjarni tilkynnti um andlátið. Björg í Skógi kom þremur eða fjórum dögum síðar til að búa um líkið, sem séra Jón Ormsson svo lét skoða í Saurbæjarkirkju 13. júní vegna orðróms um að Bjarni og Steinunn hefðu orðið henni að bana. Ekki þótti skoðunarmönnum það sennilegt og Guðrún var jörðuð. Jón Pálsson hitti Bjarna og Steinunni við kirkju 18. júlí, nefndi grautinn og sagðist hafa heyrt að þau hefðu gert þetta aftur. Gekk þá Steinunn burt en Bjarni svaraði: „Það munu flestir halda og segja að ég hafi verið í vitorðinu þá með.“ Skömmu síðar voru Steinunn og börn hennar sótt að Sjöundá og flutt til foreldra hennar á Barðaströnd. Jón lýsti aðkomunni svo: „Þegar við fórum að Sjöundá í sumar fórum við inn í bæinn og héldum áfram til baðstofu og upp á loftið. Sýndist mér ei betur en að Steinunn kæmi einungis í skyrtu og pilsi fram úr því rúmi er Bjarni svaf í, sem ég frekar ályktaði þar af að hún gat ei í öðru rúmi hafa sofið nema því [er] þar var gegnt, og þar sá ég til vissu að hún ei þá fram úr kom, en ei veit ég hvort hún hefur þar sofið um nóttina eða ei, svo sem ég aðgætti ei hvort fötin í því rúmi voru þá bæld, volg eða köld.“

Sunnudaginn 25. september, eftir messu, fannst lík Jóns Þorgrímssonar rekið við Bjarnarnes í Bæjarvaðli, tvo kílómetra austur af Saurbæjarkirkju. Hraðboði hefur verið sendur til Guðmundar sýslumanns sem daginn eftir skipaði Einar Jónsson hreppstjóra í Kollsvík sem sækjanda í málinu og Guðmund Sigmundsson hreppstjóra á Neðri-Vaðli sem verjanda Bjarna og Steinunnar. Bjarni var sóttur að Sjöundá 30. september og látinn sjá líkið. Líkskoðun fór fram daginn eftir og skoðunarmenn sendu sýslumanni skýrslu. Þann 15. október stefndi Einar Bjarna og Steinunni vegna sveitarróms um morð og sextán vitnum til yfirheyrslu, en jafnframt séra Jóni Ormssyni og séra Eyjólfi Kolbeinssyni aðstoðarpresti hans ásamt öllum skoðunarmönnum beggja líkanna.

Guðmundur Scheving var þá farinn til Reykjavíkur vegna málareksturs fyrir afa sinn og sneri ekki aftur fyrr en 5. nóvember. Réttarhöld hófust í Sauðlauksdal þremur dögum síðar og stóðu í fjóra daga. Þau hófust á því að Bjarni og Steinunn voru leidd inn til yfirheyrslu. Bjarni var spurður fyrst en Steinunn og aðrir „viku burt úr þinghúsinu.“ Hann lýsti hvarfi Jóns og eðlilegu andláti Guðrúnar. Í dómabók er spurningum og svörum þjappað saman í samfellda frásögn Bjarna sem vert er að sýna örlítið stytta:

Þann 1. apríl næstliðinn, lítið fyrir miðjan dag, fórum við Jón heitinn að láta út kindur okkar og rákum þær saman ofan í fjöruna, gengum svo saman að fjárhúsunum aftur. Þar skildum við. Fór ég heim en hann neðan á Dal á þann veg sem liggur að Skorarhlíðum. Þangað gjörði hann ráð fyrir við mig að fara til að reyna hvort þær væru færar, því í Skor, sem aðskilst frá Sjöundá með greindum Hlíðum, áttum við hey sem okkur lá á að sækja til lífs okkar nær því fóðurlausa pening. Honum léði ég staf minn er var úr espi með húna. ... Jón kom ei aftur á þeim tíma sem kona hans og ég von á áttum. Fór ég því að leita að hans eftir hennar beiðni. ... Ég þræddi svo eftir förum Jóns einlægt yfir Landbrotsskafl þar sem Hlíðarnar fyrst byrja, inn fyrir þar næsta klettabrík og að því næsta svaði fyrir innan. Þar enduðu förin og þar strax sá ég á svellglottungnum fyrir neðan líkast sem far eftir óhreina drægju, hvar af ég slúttaði að hér hefði Jón hrapað. Sneri ég svo til baka meir hryggur en glaður, kom heim um sólarlag og sagði Guðrúnu konu minni þessa ályktun mína, sem strax sagði Steinunni sama.

Andláti Guðrúnar lýsti hann svo:

Viðvíkjandi dauða Guðrúnar Egilsdóttur þá framber Bjarni að henni hefði orðið illt af uppsölu kvöldtíma þá hann ⟨hefði⟩^[1] enn ei verið háttaður, sem henni hefði daginn eftir aldeilis batnað, og að mestu ósjúk verið til þess dags er hún dó, þá hún um morguninn nokkuð lasburða vildi fylgjast með Steinunni frá bænum ofan að fjárhlaðinu, þangað sem að stíað var. Þar varð henni illt án þess þó hún talaði neitt við Bjarna þaðan [af]. Sótti þá Steinunn henni að drekka, sem henni hefði runnið niður, hvar eftir hún hefði verið borin heim og skömmu síðar dáið. Og þóttist ekkert vita víðar, enn þótt hann væri margsinnis aðspurður, en þrætti berlega sínum tilverknaði til hennar dauða.

Sýslumanni þótti lýsingin vera svo ótrúverðug og vafasöm að hann bað séra Eyjólf um að „reyna til að uppgötva sannleikann þess misgruns sem á honum liggur um morðin.“ Steinunn var nú kölluð inn og lýsti hvarfi Jóns:

Þann morgun eftir gjafir er ég sá síðast Jón minn heitinn gjörði hann ráð fyrir að hann vildi fara inn í Skor og bað mig um skó. Ég gjörði honum tvenna roð[skó]. Síðan fór hann á stað og hélt á þeim í hendinni út úr bænum. Matmálsstund þar á eftir fór Bjarni líka ofan af loftinu, rímilegast til að láta út kindur. Kom Bjarni þá aftur nokkru þar eftir og sagði að Jón [hefði] haldið á veginn [inn á Skorarhlíðar, en settist síðan] að byrjuðum bróksaum sínum. Síðar um daginn, þá mér fór að lengjast, fór ég út að skyggnast að honum og sá hann ei. Fór ég til Guðrúnar heitinnar Egilsdóttur og kvartaði um þetta, sem ásamt mér beiddi Bjarna að ganga inn eftir að skyggnast að honum, sem hann og gjörði og kom aftur fyrir sólarlag lítið. Heyrði ég þá af Guðrúnar og Bjarna samtali fyrir innan vegginn, en þó ljósara af henni sjálfri síðar að maður minn mundi hrapað hafa.

Steinunn gekkst við því að hafa skammtað Guðrúnu graut, sem var á ferð til að mjólka, og hefði Bjarni áður sáldrað einhverju út á hann:

Um kvöldið át hún svo úr ausunni og fékk mér aftur tóma, en þá allt var háttað um nóttina fékk hún uppsölu mikla. Fór þá Bjarni á fætur frá henni og sótti henni blávatn að drekka, og skömmu eftir fylgdum við Bjarni henni ofan og út, og eftir stutta útiveru batnaði henni smá saman þá inn kom.

Daginn eftir voru Bjarni og Steinunni yfirheyrð sitt í hvoru lagi og endurtóku framburð sinn. Vitnin voru þá kölluð inn til að vinna eið um sannsögli sína. Áður en sú athöfn hófst kom séra Eyjólfur og tilkynnti að eftir samræður þeirra kvöldið áður og um morguninn hefði Bjarna snúist hugur og hann væri „reiðubúinn til að frásegja um sinn frekasta tilverknað til morðs Jóns heitins Þorgrímssonar.“ Það vildi hann fá að gera strax. Guðmundur ákvað samt að bíða, því honum sýndist það „ei samkvæmt lagaformi að taka nýja meðkenning af Bjarna“ fyrr en vitnin væru tekin í eið og yfirheyrð. Líklega var sú ákvörðun helsta ástæða þess að hann endurgerði réttarhöldin og í textanum sem hann sendi suður lét hann einmitt kalla Bjarna inn um leið og séra Eyjólfur hafði flutt boðskap sinn, það er áður en vitnin voru yfirheyrð. Í dómabókinni gengu þau fyrir og hafa atvik sem þau sögðu frá þegar verið nýtt í lýsingu á aðdraganda morðanna. Þó má nefna til viðbótar að Jón bróðir Bjarna, sem hafði verið vinnumaður á Sjöundá veturinn á undan, lét þess getið að daginn sem Jón Þorgrímsson hvarf hefði Bjarni skyggnst í kringum sig við bæinn og þóst sjá Jón ganga á skaflinn. Jón Bjarnason hafði orðið var við uppsölur Guðrúnar en vissi ekki til þess að Bjarni eða Steinunn hefðu gefið henni að drekka, heldur hefði hann sjálfur fært henni vatn um morguninn og hún sagt „að nú hefði átt að sálga sér.“ Hann var farinn til sjós þegar Guðrún lést. Bjarni og Steinunn voru viðstödd þessar yfirheyrslur en að þeim loknum „á hendur falin vökturum til morguns, svo að hvorugt gæti við annað talað né burt sloppið.“

Þriðja dag réttarhaldanna var rætt um skoðunina á líkum Guðrúnar og Jóns, en þá loksins var Bjarni yfirheyrður að nýju. Nú játaði hann bæði morðin og byrjaði á dauðdaga Jóns:

Við Steinunn ræddum oft um þá á leið veturinn að myrða Jón, í hvaða ráði ég var heldur frekari. ... Ei minnist ég við deildum sama morgun og hann dó og ei man ég okkar viðskipti þann dag fyrr en við gengum eftir morgungjafir ofan að fjárhúsum að láta [út] féð og rákum það saman ofan í fjöru með þykkju á báðar síður, og án þess [að segja] nokkuð hvor við annan. Við héldum hvor á sínum staf og formerkti ég hann vildi eftir mér ganga. Lít ég svo um öxl mér þá við nærri höfðum rekið féð á vana stað í fjörunni og reiddi hann þá stafinn rétt upp og segir: „Það skal fram sem ætlað er.“ Keyrði ég þá staf minn að vanga hans, hvar við hans stafur hraut úr hendi hans, minn brotnaði og maðurinn féll dauður niður. Sprakk svo fyrir á höfði hans og rann út blóð. Þar næst tók ég líkamann án þess að veita honum meiri áverka og bar hann í sjó fram af mósköflunum. Ég kastaði svo brotunum af mínum staf í sjóinn og gekk skömmu eftir heim, og sagði Steinunni hið sanna, en konu minni og fólkinu að hann hefði gengið í Skor, með hvörri uppdiktun ég vildi hafa skýlt illvirki mínu.

Skömmu síðar fann hann líkið í fjörunni, tók það og gróf í skafli. Eftir fardaga sótti hann það og kastaði í sjóinn: „Af þessu vissi Steinunn en ei sá hún hann og ei hjálpaði hún mér til þessa.“ Næst lýsti hann kröfu hennar um að fyrst Jón væri allur yrði Bjarni líka að drepa Guðrúnu og þess vegna settu þau eirsvarf í grautinn hennar, sem hún bara veiktist af. Nokkrum vikum síðar tókst þeim ætlunarverk sitt:

Nokkrum vikum þar eftir, sem var sá 5. júní, fór ég og Steinunn niður að hlaðinu en Guðrún heitin var eftir, og kom svo skömmu seinna. Þá við sáum til hennar sagði Steinunn: „Þú verður nú annaðhvort að gjöra eður ég opinbera öll þín verk.“

„Gjörðu það“, sagði ég.

„Það get ég ei einsömul.“

Hvar eftir við fórum bæði á móti henni og tók ég hana höndum, annarri á hálsinn, annarri neðarlega á bakið, og féll hún þá niður.“

Hann aðspurður: „Skrafaði hún þá nokkuð?“

Svarar: „Ætli þið að drepa mig.“

Þar eftir tók ég annarri hendinni fyrir vitin á henni (nasirnar og munninn) og hélt henni svo fastri til þess [að] hún skyldi kafna, en Steinunn hélt höndunum með síðunum svo hún spriklaði minna. En þá af henni var dregið sýnilega lífið fór Steinunn [heim] að bænum og sótti brekán að bera hana heim á, sem [við og] gjörðum og veittum henni skömmu þar eftir nábjargirnar.

Steinunn var nú kölluð inn og gekkst við sinni hlutdeild að morðunum með stuttum svörum við fjölda spurninga, þar á meðal um Guðrúnu: „Eftir skipun hans [hélt] ég litla stund á henni höndunum meðan hann kyrkti hana, sótti síðan heim brekán og bar hana heim með honum í því.“ Aftur á móti þvertók hún fyrir það að hún hefði hvatt Bjarna til að drepa Guðrúnu. Hann var þá sóttur og þau látin þrefa um frumkvæðið:

Eftir langa þrætni þeirra á millum, þá hvort bar upp á annað eggjanina en afsakaði sig sjálf, færði Bjarni það síðast til röksemda til síns fyrra morðs að hún hefði sagt að hún þyrði ei að eiga Jón heitinn mann sinn lengur yfir höfði sér, hvað hún meðkenndi sig sagt hafa. Til hins síðara fann hann til að hún hefði sagt að hann yrði að drepa Guðrúnu heitina sem fyrst, svo hún bæri ekki neitt út af háttsemi þeirra né heimilisástandi, hvað hún eftir nokkra þrætni sannaði.

Að síðustu voru þau innt eftir því hver ástæðan hefði verið fyrir morðunum tveimur og svöruðu bæði: „Innbyrðis velvild og elska til hins fyrra, en ektaskaparþanki og hræðsla að Guðrún mundi segja öðrum frá [000]um þeirra hefði verið orðsök til hins síðara.“^[2] Daginn eftir, 11. nóvember, voru þau dæmd til dauða og var sá dómur staðfestur í landsyfirrétti og hæstarétti. Steinunni lést í fangavist í Reykjavík 31. ágúst 1805 og Bjarni var fluttur til Kristjánssands í Noregi þar sem hann var höggvinn á háls 4. október sama ár.

Ekkert bendir til annars en að játning Bjarna og Steinunnar sé einlæg og sönn. Séra Eyjólfur taldi Bjarna hughvarf í tveimur samtölum og Steinunn hefur verið látin vita eða fundið á sér að Bjarni hafði játað þegar hún var leidd inn til yfirheyrslu í þriðja sinn. Engrar nauðungar verður vart og nokkurn veginn svona höfðu atvikin orðið. Guðmundur Scheving sá reyndar ástæðu til að breyta lýsingu Bjarna á því hvernig hann drap Guðrúnu:

Þá fór ég um morguninn að reka saman ærnar, sem eftir hjörðu, svo þær yrðu mjólkaðar. Ætluðu þær Guðrún mín og Steinunn að koma ofan eftir og mjólka þá ég væri búinn að smala. Þegar ég hafði rekið ærnar í hlaðið kemur Steinunn til mín og þá sáum við Guðrúnu halda frá bænum. Steinunn segir: „Þér er nú annaðhvort að gjöra ellegar ég opinbera þig.“ Guðrún mín setur sig niður á leiðinni, fer ég svo frá kvínni og upp eftir til hennar. Hún stendur upp, en ég tek annarri hendinni fyrir hálsinn á henni en annarri slæ ég á bakið, og féll hún þá niður. Þar eftir tók ég báðum höndum um vitin, nefnilega munninn og nasirnar á henni, svo hún skyldi kafna, en Steinunn sem kom strax á eftir mér til Guðrúnar heitinnar hélt höndunum á henni svo hún spriklaði minna, ofan með síðunum. En þá af Guðrúnu var dregið sýnilega lífið fór Steinunn heim að bænum og sótti brekán til að bera hana heim á, sem við og gjörðum, og lögðum hana upp í rúm og veittum henni skömmu þar eftir nábjargirnar.

Af einhverjum ástæðum sleppti Guðmundur því sem átakanlegast er í eiginlegri játningu Bjarna, en það er spurning Guðrúnar hvort þau nú ætli að drepa hana. Guðmundur var þó ekkert að reyna að fegra ódæðisverkin eða verja sakafólkið, heldur að passa upp á sjálfan sig.

Í tveimur skáldsögum sem hafa verið skrifaðar um Sjöundarmál gætir mun meiri samúðar í garð þeirra Steinunnar og einkum Bjarna. Gunnar Gunnarsson gaf Svartfugl út á dönsku árið 1929 og endurskoðaða gerð á íslensku árið 1971, þar sem ekki er efast um játningarnar en sagan engu að síður gerð að ástarsögu, eða eins og Gunnar orðaði það árið 1950: „Því var semsé svo varið með Bjarna og Steinunni, að einhvern veginn áttu þau heima í sólskini, þrátt fyrir allt. ... Og sólarljós er aldrei gersneytt sælu. Ást í meinum og morðum er einnig ást.“ Og í nýlegri sögu Steinunnar Kristjánsdóttur eru þau gerð að saklausum fórnarlömbum grimmrar réttvísinnar og Bjarni látinn minnast falskra játninga sinna eftir vist í myrkraholu og þrengingar af hálfu sýslumanns og prests, allt til þess að þau Steinunn gætu gifst: „Gátum við eitthvað annað gert en að láta undan vilja yfirvaldsins? Svo hjálpi mér Guð“ (bls. 199). Var þá nokkur drepinn? Auðvitað geta rithöfundar skrifað það sem þeim sýnist og borið fyrir sig lögmál skáldskaparins en uppspuni breytir ekki raunveruleikanum og hann má greina í þeim gögnum sem til eru úr samtímanum, svo sem hér hefur verið lýst, hversu ófullkomin sem þau eru og gagnrýniverð.

Tilvísanir:

1. ^ Oddklofinn merkir að það sem stendur innan hans er viðbót svarshöfundar, því skrifari hefur gleymt einhverju.
2. ^ Hornklofinn í tilvitnuninni merkir að handritið er skemmt á þessum stað og núllin þrjú tákna að það vantar þrjá bókstafi inn í handritið.

Heimildir og myndir:

• Gunnar Gunnarsson, Svartfugl. Skáldsaga um Sjöundármálin 1802–1805. Þýðandi Magnús Ásgeirsson. Reykjavík 1938.
• Gunnar Gunnarsson, „Sjöundá og Arnarhváll“, Jörð. Rit IX. Reykjavík 1950, bls. 293–297.
• Gunnar Gunnarsson, Svartfugl. Reykjavík 1971.
• Landsyfirrjettardómar og hæstarjettardómar í íslenzkum málum 1802–1874 I. Reykjavík 1916–1918.
• Steinunn Kristjánsdóttir, Dauðadómurinn. Bjarni Bjarnason frá Sjöundá 1761–1805. Reykjavík 2024.
• Þessi frægu glæpamál. Morðin á Sjöundá og Illugastöðum. Jón Torfason og Már Jónsson tóku saman. Reykjavík 2024 (texti dómabókar á bls. 83–105 og endurgerðarinnar á bls. 107–160).
• Yfirlitsmynd: Morðin á Sjöundá - Wikipedia, frjálsa alfræðiritið. (Sótt 7.10.2025).
• Mynd af dómabók: Þjóðskjalasafn Íslands.
• Mynd af rústum Sjöundá: Mats: Icelandic Image Library © Mats Wibe Lund. Birt með góðfúslegu leyfi. (Sótt 6.10.2025).
• Teikning: Lesbók Morgunblaðsins 5. tbl. 46. árgangur. 31.1.1971. bls. 1. https://timarit.is/page/3293859?iabr=on#page/n0/mode/2up/search/Steinka

Spurningu Heiðrúnar er hér svarað með frekari fróðleik um efnið....