Hvað eru hrannir þegar eitthvað er sagt vera í hrönnum?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað eru hrannir þegar eitthvað er sagt vera í hrönnum?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Að vera með eitthvað í hrönnum, er eitthvað sem maður hefur notað í daglegu máli. En eru til hrannir og hvað eru hrannir?

Nafnorðið hrönn merkir ‘alda, bára’ (einkum í skáldamáli) en einnig ‘dyngja, aflöng hrúga’ og er það síðari merkingin sem á við orðasambandið í hrönnum í merkingunni „í miklum mæli“. Elsta dæmi í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans er frá síðari hluta 16. aldar í ritinu Ein Ny Hwss Postilla Þad er Gudspiøll og Pistlar Ared vmkring eftir Guðbrand Þorláksson biskup.

lijtlu sijdar vrdu þeir hrønnum nidur slegnir.

Þarna stendur hrönnum í aukafallslið sem þekktist vel fram eftir öldum.

Í Mergi málsins (2006:391) eftir Jón Friðjónsson er nefnt dæmi frá fyrri hluta 17. aldar með forsetningarliðnum í hrönnum (fiskur ... lá dauður í hrönnum kringum vatnið) en elsta dæmi í Ritmálsskránni um í hrönnum er úr tímaritinu Hirði þar sem stendur:

og líka í því, hvernig fjeð hafi drepizt í hrönnum (Masseviis).

Annað orðasamband með hrönn í svipaðri merkingu er hrönnum saman sem meðal annars er nefnt í tímaritinu Ægi 1924:

Síld, sandsíli, ufsi og ýmsir fuglar éta seiðin hrönnum saman.

Heimildir og mynd:

• Jón G. Friðjónsson. 2006. Mergur málssins. Íslensk orðatiltæki. Uppruni, saga og notkun. Mál og menning / Edda útgáfa. Reykjavík.
• Ritmálssafn Orðabókar Háskólans. Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum.
• Mynd: Dead Fish in Mona Lake | Dead fish float on the shoreline of… | Flickr. (Sótt 20.12.2021). Gerald Simmons tók myndina sem er birt undir leyfinu Creative Commons — Attribution-NonCommercial-ShareAlike 2.0 Generic — CC BY-NC-SA 2.0

...