Af hverju myndast froða þegar kóki er hellt í glas?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju myndast froða þegar kóki er hellt í glas?
Stutta svarið

Froða sem myndast í skamma stund þegar kóki eða öðru gosi er hellt í glas er einfaldlega aragrúi koltvíoxíðsameinda sem rísa hratt upp og lyfta efsta lagi gosdrykkjarins svo froða myndast við yfirborð vökvans.

Lengra svar

Það sem kallast kolsýra í daglegu tali er lofttegundin koltvíoxíð sem hefur bundist vatni samkvæmt eftirfarandi efnahvarfi:

CO₂ + H₂O ⇌ H₂CO₃

Þar sem CO₂ er koltvíoxíð, H₂O er vatn og H₂CO₃ er kolsýra.

Koltvíoxíði er dælt í drykki undir miklum þrýstingi til að leysa mun meira koltvíoxíð upp í drykknum en hægt er undir venjulegum loftþrýstingi. Þetta verður til þess að þegar flaskan eða dósin með gossdrykknum er opnuð, fellur þrýstingurinn í ílátinu og verður jafn þrýstingnum fyrir utan. Efnahvarfið hér fyrir ofan gengur þá að hluta til baka og við það losnar koltvíoxíð úr drykknum.

Stakar koltvíoxíðsameindir í drykkjum geta annað hvort farið að yfirborðinu og losnað út í andrúmsloftið eða safnast saman í loftbólur við ákveðin skilyrði. Þegar loftbólurnar eru orðnar nægilega stórar, rísa þær upp að yfirborðinu, springa og koltvíoxíðið losnar út í andrúmsloftið.

Forsenda þess að koltvíoxíðloftbólur myndist er ójafnt yfirborð, til dæmis vegna rykkorns eða rispu í glasi. Á þessum stöðum koma koltvíoxíðsameindirnar saman og mynda örloftbólur sem stækka hratt þegar fleiri koltvíoxíðsameindir bætast við. Myndun örloftbóla kallast „nucleation“ á ensku og mætti þýða sem „kjarnamyndun“. Staðurinn þar sem örloftbólurnar myndast gæti þá kallast „kjarnamyndunarstaður“ (e. nucleation site).

Þegar gosdrykk er hellt í glas eykst yfirborð drykkjarins verulega á stuttum tíma. Það veldur því að fjöldi koltvíoxíðsameinda getur sloppið hratt úr drykknum, annað hvort sem stakar sameindir við yfirborð vökvans eða sem loftbólur sem myndast á innanverðu glasinu og rísa upp og springa við yfirborð vökvans.

Vegna þess hversu margar koltvíoxíðsameindir rísa á skömmum tíma, ná þær að ryðja vökvanum við yfirborðið upp á við og þá myndast froða. Froðan er í raun bara efsta lag gosdrykkjarins yfirfullt af innlyksa koltvíoxíði. Loftbólurnar lifa þó ekki lengi og því hjaðnar froðan tiltölulega fljótt.

Myndir:

• Yfirlitsmynd: Free Stock Photo of Soft drink served in a pint glass | Download Free Images and Free Illustrations. (Sótt 9.09.2025).
• PICRYL. (Sótt 9.09.2025).

...