Sólin Sólin Rís 09:19 • sest 17:03 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 07:08 • Síðdegis: 19:20 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:57 • Síðdegis: 13:22 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 09:19 • sest 17:03 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 00:00 • Sest 00:00 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 07:08 • Síðdegis: 19:20 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 00:57 • Síðdegis: 13:22 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Hversu langur er lífstíðardómur á Íslandi?

Árni Helgason

Þess misskilnings gætir stundum að lífstíðardómur samkvæmt íslenskum lögum feli ekki sér lífstíðarfangelsi heldur styttri refsingu. Svo er þó ekki – lífstíðardómur á Íslandi er eins og orðið gefur til kynna dómur sem gengur út á að viðkomandi er dæmdur til fangelsisvistar það sem eftir er ævinnar. Sá sem fengi slíkan dóm á þó möguleika á náðun eins og aðrir fangar. Hæstiréttur hefur þó aldrei kveðið upp slíkan dóm hér á landi og kann það að útskýra hvers vegna sumir halda að lífstíðardómar á Íslandi séu í reynd tímabundnir.

Í 1. mgr. 34. gr. hegningarlaga segir:
Í fangelsi má dæma menn ævilangt eða um tiltekinn tíma, ekki skemur en 30 daga og ekki lengur en 16 ár.
Og í 211. gr. hegningarlaga segir svo um refsiramma við manndrápi:
Hver, sem sviptir annan mann lífi, skal sæta fangelsi, ekki skemur en 5 ár, eða ævilangt.
Hegningarlögin kveða því á um ákveðinn refsiramma sem dómstólar verða að dæma eftir. Samkvæmt 34. gr. getur refsing ýmist verið tímabundin eða ævilöng og samkvæmt orðalagi ákvæðisins er tímabundin refsing minnst 30 dagar og mest 16 ár. Samkvæmt 211. gr. hegningarlaga eru neðri mörkin þegar um manndráp er að ræða 5 ár en ekki 30 dagar.

Samkvæmt 1. mgr. 79. gr. hegningarlaga geta dómstólar dæmt þyngri dóma en þessi rammi segir til um. Þar segir:
Nú heimila lög aukna refsingu við  broti og skulu þá takmörk þau, sem sett eru í 34. gr., ekki vera því  til fyrirstöðu að dæma megi í fangelsi allt að 20 árum.
Samkvæmt þessu er unnt að þyngja tímabundna refsingu upp í 20 ár að hámarki.

Héraðsdómur hefur tvívegis í  sögunni kveðið upp lífstíðardóma vegna manndráps en í  bæði skiptin hafa þeir verið styttir í Hæstarétti og breytt í tímabundna refsingu. Þyngsti dómur sem Hæstiréttur hefur kveðið upp var í máli nr. 461/1993, en þá var dæmd 20 ára fangelsisvist í manndrápsmáli.

Að sama skapi er unnt að  dæma vægari dóma en refsiramminn kveður á um í sérstökum tilfellum skv. 74. gr. hegningarlaga en þar eru talin upp ýmis skilyrði fyrir því að lækka megi refsingu, svo sem vegna aldurs. Hæstiréttur nýtti þessa heimild í máli 62/1987, þar sem brotamaður var dæmdur til 4 ára skilorðsbundinnar refsingar. Þar komu til afar sérstæð málsatvik, meðal annars ungur aldur brotamanns og erfiðar aðstæður.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Mynd:

Höfundur

Árni Helgason

lögfræðingur og fyrrverandi laganemi við HÍ

Útgáfudagur

23.9.2009

Spyrjandi

Hjörtur Kristján Hjartarson, f. 1994, Aðalheiður Kr. Jónsdóttir

Tilvísun

Árni Helgason. „Hversu langur er lífstíðardómur á Íslandi?“ Vísindavefurinn, 23. september 2009, sótt 3. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=53350.

Árni Helgason. (2009, 23. september). Hversu langur er lífstíðardómur á Íslandi? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=53350

Árni Helgason. „Hversu langur er lífstíðardómur á Íslandi?“ Vísindavefurinn. 23. sep. 2009. Vefsíða. 3. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=53350>.

Chicago | APA | MLA

Senda grein til vinar

=

Hversu langur er lífstíðardómur á Íslandi?
Þess misskilnings gætir stundum að lífstíðardómur samkvæmt íslenskum lögum feli ekki sér lífstíðarfangelsi heldur styttri refsingu. Svo er þó ekki – lífstíðardómur á Íslandi er eins og orðið gefur til kynna dómur sem gengur út á að viðkomandi er dæmdur til fangelsisvistar það sem eftir er ævinnar. Sá sem fengi slíkan dóm á þó möguleika á náðun eins og aðrir fangar. Hæstiréttur hefur þó aldrei kveðið upp slíkan dóm hér á landi og kann það að útskýra hvers vegna sumir halda að lífstíðardómar á Íslandi séu í reynd tímabundnir.

Í 1. mgr. 34. gr. hegningarlaga segir:
Í fangelsi má dæma menn ævilangt eða um tiltekinn tíma, ekki skemur en 30 daga og ekki lengur en 16 ár.
Og í 211. gr. hegningarlaga segir svo um refsiramma við manndrápi:
Hver, sem sviptir annan mann lífi, skal sæta fangelsi, ekki skemur en 5 ár, eða ævilangt.
Hegningarlögin kveða því á um ákveðinn refsiramma sem dómstólar verða að dæma eftir. Samkvæmt 34. gr. getur refsing ýmist verið tímabundin eða ævilöng og samkvæmt orðalagi ákvæðisins er tímabundin refsing minnst 30 dagar og mest 16 ár. Samkvæmt 211. gr. hegningarlaga eru neðri mörkin þegar um manndráp er að ræða 5 ár en ekki 30 dagar.

Samkvæmt 1. mgr. 79. gr. hegningarlaga geta dómstólar dæmt þyngri dóma en þessi rammi segir til um. Þar segir:
Nú heimila lög aukna refsingu við  broti og skulu þá takmörk þau, sem sett eru í 34. gr., ekki vera því  til fyrirstöðu að dæma megi í fangelsi allt að 20 árum.
Samkvæmt þessu er unnt að þyngja tímabundna refsingu upp í 20 ár að hámarki.

Héraðsdómur hefur tvívegis í  sögunni kveðið upp lífstíðardóma vegna manndráps en í  bæði skiptin hafa þeir verið styttir í Hæstarétti og breytt í tímabundna refsingu. Þyngsti dómur sem Hæstiréttur hefur kveðið upp var í máli nr. 461/1993, en þá var dæmd 20 ára fangelsisvist í manndrápsmáli.

Að sama skapi er unnt að  dæma vægari dóma en refsiramminn kveður á um í sérstökum tilfellum skv. 74. gr. hegningarlaga en þar eru talin upp ýmis skilyrði fyrir því að lækka megi refsingu, svo sem vegna aldurs. Hæstiréttur nýtti þessa heimild í máli 62/1987, þar sem brotamaður var dæmdur til 4 ára skilorðsbundinnar refsingar. Þar komu til afar sérstæð málsatvik, meðal annars ungur aldur brotamanns og erfiðar aðstæður.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Mynd:...