Senda inn spurningu
Sólin Sólin Rís 05:36 • sest 21:19 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 16:44 • Sest 05:50 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 04:37 • Síðdegis: 17:05 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 10:57 • Síðdegis: 23:09 í Reykjavík
Visit the English version
Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun

Flokkun:

Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvernig á að beygja erlend nöfn og íslensk ættarnöfn í eignarfalli?

Ari Páll Kristinsson

Oft er fólk í vafa um beygingu erlendra nafna og íslenskra ættarnafna í eignarfalli. Mælt er með eftirfarandi reglum (sjá nánar um þetta efni rit Ingólfs Pálmasonar, Um ættarnöfn og erlend mannanöfn í íslensku, 1987):

  1. Ættarnöfn kvenna, innlend sem erlend, eru að jafnaði ekki beygð: að sögn Sigríðar Snævarr, þáttur Guðrúnar Kvaran, stefna (Margrétar) Thatcher, hæfileikar (Hillary) Clinton. Ekki: hæfileikar „Hillarys Clintons“ og svo framvegis enda óeðlilegt að nota s-endingu með nöfnum kvenna því að s er ekki eignarfallsending í kvenkyni í neinum íslenskum beygingarflokki.

Ættarnöfn kvenna, innlend sem erlend, eru að jafnaði ekki beygð. Til dæmis er sagt hæfileikar Hillary Clinton en ekki hæfileikar Hillarys Clintons.

  1. Erlend nöfn og innlend ættarnöfn borin af körlum.

    1. Þau fá oftast s-endingu í eignarfalli: stjórn Tonys Blairs, ræða Görans Perssons, dóttir Alis Bhuttos, að sögn Árna Snævars, verk Einars Kvarans og svo framvegis.

    2. Endi nafnið sjálft á s-i eða öðru blísturshljóði þarf ekki sérstakt eignarfalls-s (stjórnir Landsbergis, Bush og Milosevic) en reyndar grípa sumir þá til endingarinnar -ar í eignarfalli: bók Örnólfs Thorlaciusar, stjórn Mitsotakisar.

    3. Þegar erlend nöfn karla enda á sérhljóðinu -a eru nöfnin hins vegar óbeygð og er það í samræmi við (agnarsmáan) íslenskan beygingarflokk karlkynsnafnorða sem enda á -a (Esra, herra, séra), til dæmis stjórn Gamsakurdia, mynd Kurosawa, útgerð Geirs Zoëga.

    4. Endi nafn á öðru sérhljóði en -a ætti að styðjast við aðalregluna og nota eignarfalls-s, til dæmis fylgismenn Benitos Mussolinis og svo framvegis (enda er það í samræmi við ýmis íslensk mannanöfn sem enda á öðrum sérhljóðum en -a, samanber til Leós, Ottós og fleiri).

  2. Rökrétt telst og í bestu samræmi við íslenska málhefð að beygja í eignarfalli bæði skírnarnafn og ættarnafn sem karl ber, samanber verk Einars Kvarans, fylgismenn Benitos Mussolinis, Stofnun Sigurðar Nordals. Þetta atriði hefur verið dálítið á reiki í málsamfélaginu og til eru þær málvenjur að beygja annaðhvort aðeins skírnarnafn eða aðeins ættarnafn (til að mynda ákvörðun Halldórs Blöndal, stjórn Bills Clinton, stjórn Bill Clintons). Hér er ekki mælt með þeirri aðferð sem meginreglu. Vissulega verður þó smekkur stundum að fá að ráða einhverju um hve langt skuli gengið í beygingu erlendra nafna, einkum um það hvort öll nöfn skuli beygð í sumum fleirnefnum á borð við Poul Nyrup Rasmussen.

Mynd:

Svar þetta eftir Ara Pál Kristinsson er að nokkru byggt á textum frá Ingólfi Pálmasyni (1987) og Árna Böðvarssyni (1992). Þessi texti Ara Páls hefur áður birst í Handbók um málfar í talmiðlum frá 1998, bls. 133-134, og í Málfarsbanka Árnastofnunar. Einnig er textinn nánast orðréttur tekinn upp í Handbók um íslensku frá 2011, bls. 313-314.

Höfundur

Ari Páll Kristinsson

Ari Páll Kristinsson

rannsóknarprófessor hjá Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum

Útgáfudagur

29.7.2013

Spyrjandi

Ritstjórn

Efnisorð

Tilvísun

Ari Páll Kristinsson. „Hvernig á að beygja erlend nöfn og íslensk ættarnöfn í eignarfalli?“ Vísindavefurinn, 29. júlí 2013. Sótt 20. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=65520.

Ari Páll Kristinsson. (2013, 29. júlí). Hvernig á að beygja erlend nöfn og íslensk ættarnöfn í eignarfalli? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=65520

Ari Páll Kristinsson. „Hvernig á að beygja erlend nöfn og íslensk ættarnöfn í eignarfalli?“ Vísindavefurinn. 29. júl. 2013. Vefsíða. 20. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=65520>.

Chicago | APA | MLA

Tengd svör

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki
Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvernig á að beygja erlend nöfn og íslensk ættarnöfn í eignarfalli?
Oft er fólk í vafa um beygingu erlendra nafna og íslenskra ættarnafna í eignarfalli. Mælt er með eftirfarandi reglum (sjá nánar um þetta efni rit Ingólfs Pálmasonar, Um ættarnöfn og erlend mannanöfn í íslensku, 1987):

  1. Ættarnöfn kvenna, innlend sem erlend, eru að jafnaði ekki beygð: að sögn Sigríðar Snævarr, þáttur Guðrúnar Kvaran, stefna (Margrétar) Thatcher, hæfileikar (Hillary) Clinton. Ekki: hæfileikar „Hillarys Clintons“ og svo framvegis enda óeðlilegt að nota s-endingu með nöfnum kvenna því að s er ekki eignarfallsending í kvenkyni í neinum íslenskum beygingarflokki.

Ættarnöfn kvenna, innlend sem erlend, eru að jafnaði ekki beygð. Til dæmis er sagt hæfileikar Hillary Clinton en ekki hæfileikar Hillarys Clintons.

  1. Erlend nöfn og innlend ættarnöfn borin af körlum.

    1. Þau fá oftast s-endingu í eignarfalli: stjórn Tonys Blairs, ræða Görans Perssons, dóttir Alis Bhuttos, að sögn Árna Snævars, verk Einars Kvarans og svo framvegis.

    2. Endi nafnið sjálft á s-i eða öðru blísturshljóði þarf ekki sérstakt eignarfalls-s (stjórnir Landsbergis, Bush og Milosevic) en reyndar grípa sumir þá til endingarinnar -ar í eignarfalli: bók Örnólfs Thorlaciusar, stjórn Mitsotakisar.

    3. Þegar erlend nöfn karla enda á sérhljóðinu -a eru nöfnin hins vegar óbeygð og er það í samræmi við (agnarsmáan) íslenskan beygingarflokk karlkynsnafnorða sem enda á -a (Esra, herra, séra), til dæmis stjórn Gamsakurdia, mynd Kurosawa, útgerð Geirs Zoëga.

    4. Endi nafn á öðru sérhljóði en -a ætti að styðjast við aðalregluna og nota eignarfalls-s, til dæmis fylgismenn Benitos Mussolinis og svo framvegis (enda er það í samræmi við ýmis íslensk mannanöfn sem enda á öðrum sérhljóðum en -a, samanber til Leós, Ottós og fleiri).

  2. Rökrétt telst og í bestu samræmi við íslenska málhefð að beygja í eignarfalli bæði skírnarnafn og ættarnafn sem karl ber, samanber verk Einars Kvarans, fylgismenn Benitos Mussolinis, Stofnun Sigurðar Nordals. Þetta atriði hefur verið dálítið á reiki í málsamfélaginu og til eru þær málvenjur að beygja annaðhvort aðeins skírnarnafn eða aðeins ættarnafn (til að mynda ákvörðun Halldórs Blöndal, stjórn Bills Clinton, stjórn Bill Clintons). Hér er ekki mælt með þeirri aðferð sem meginreglu. Vissulega verður þó smekkur stundum að fá að ráða einhverju um hve langt skuli gengið í beygingu erlendra nafna, einkum um það hvort öll nöfn skuli beygð í sumum fleirnefnum á borð við Poul Nyrup Rasmussen.

Mynd:

Svar þetta eftir Ara Pál Kristinsson er að nokkru byggt á textum frá Ingólfi Pálmasyni (1987) og Árna Böðvarssyni (1992). Þessi texti Ara Páls hefur áður birst í Handbók um málfar í talmiðlum frá 1998, bls. 133-134, og í Málfarsbanka Árnastofnunar. Einnig er textinn nánast orðréttur tekinn upp í Handbók um íslensku frá 2011, bls. 313-314.

...