Sólin Sólin Rís 11:02 • sest 15:37 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 14:37 • Sest 23:27 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:30 • Síðdegis: 23:05 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 04:04 • Síðdegis: 17:00 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 11:02 • sest 15:37 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 14:37 • Sest 23:27 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:30 • Síðdegis: 23:05 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 04:04 • Síðdegis: 17:00 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Er til galdrafólk?

Margrét Björk Sigurðardóttir

Í svari sínu við spurningunni; Eru galdrar til?, hefur Ólína Þorvarðardóttir eftirfarandi að segja um galdra:
Sé grennslast fyrir um eðli galdraathafna má segja að þau feli í sér viðleitni mannsins til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og aðstæður eftir þeim leiðum sem hann telur færar hverju sinni. Í því ljósi má með nokkrum sanni segja að galdur sé tímalaust fyrirbæri; að hann sé og hafi alltaf verið til.

- - -

Hugtakið galdur (lat. magice, magica) hefur í gegnum tíðina verið nátengt bæði trúarbrögðum og vísindum. Annars vegar felur galdurinn í sér yfirskilvitlega getu galdramanns til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og aðstæður. Hins vegar felur hann í sér gjörning sem getur verið allt að því listræn athöfn. Í báðum tilvikum þarf galdramaðurinn að búa yfir einhverskonar verkkunnáttu, til dæmis þegar ristar eru rúnir eða galdrastafir -- en þau tákn voru fyrr á öldum álitin búa yfir sjálfstæðum áhrifamætti. Þannig má segja að galdurinn tengist bæði ritlist og skáldskap eða vísindum og listum af ýmsu tagi.

Ljóst er að það fer töluvert eftir því hvernig við skilgreinum hugtakið galdur hvort til sé eitthvað sem heitir galdrafólk. Mörgum finnst til dæmis göldrum líkast öll sú nýja tækni sem nú er komin fram á sjónarsviðið. Fólk stendur agndofa frammi fyrir því hvernig slíkir hlutir séu búnir til og hverjir fundu þá upp. Í augum margra eru því vísindamenn í hátækniiðnaði galdrafólk.

Svipaða sögu má segja af fleiri fræðasviðum, til dæmis læknavísindunum. Í dag búa læknar yfir kunnáttu til að framkvæmtaaðgerðir og lækna sjúkdóma sem fyrir ekki svo löngu síðan hefði þótt göldrum líkast.

Það er því umdeilanlegt hvort til sé eitthvað sem heitir galdrafólk og fer í raun alfarið eftir skilgreiningu fólks á göldrum. Þekking og kunnátta umfram aðra hefur þó löngum þótt undirrót þess að fólk þyki kynngimagnað. Það er svo spurning á hvaða sviði sú þekking þarf að liggja til að fólk teljist vera göldrótt.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Þetta svar er í flokknum "bekkirnir spyrja" þar sem starfsfólk vefsins svarar spurningum frá grunnskólabekk í kennslustund, samkvæmt samningi. Lögð er áhersla á skjót svör, stutt og aðgengileg. Oft er byggt á öðrum svörum sem kunna að nýtast almennum lesendum betur.

Höfundur

Útgáfudagur

4.4.2008

Spyrjandi

Helga Hlín Stefánsdóttir

Tilvísun

Margrét Björk Sigurðardóttir. „Er til galdrafólk?“ Vísindavefurinn, 4. apríl 2008, sótt 7. desember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=7309.

Margrét Björk Sigurðardóttir. (2008, 4. apríl). Er til galdrafólk? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=7309

Margrét Björk Sigurðardóttir. „Er til galdrafólk?“ Vísindavefurinn. 4. apr. 2008. Vefsíða. 7. des. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=7309>.

Chicago | APA | MLA

Senda grein til vinar

=

Er til galdrafólk?
Í svari sínu við spurningunni; Eru galdrar til?, hefur Ólína Þorvarðardóttir eftirfarandi að segja um galdra:

Sé grennslast fyrir um eðli galdraathafna má segja að þau feli í sér viðleitni mannsins til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og aðstæður eftir þeim leiðum sem hann telur færar hverju sinni. Í því ljósi má með nokkrum sanni segja að galdur sé tímalaust fyrirbæri; að hann sé og hafi alltaf verið til.

- - -

Hugtakið galdur (lat. magice, magica) hefur í gegnum tíðina verið nátengt bæði trúarbrögðum og vísindum. Annars vegar felur galdurinn í sér yfirskilvitlega getu galdramanns til þess að hafa áhrif á umhverfi sitt og aðstæður. Hins vegar felur hann í sér gjörning sem getur verið allt að því listræn athöfn. Í báðum tilvikum þarf galdramaðurinn að búa yfir einhverskonar verkkunnáttu, til dæmis þegar ristar eru rúnir eða galdrastafir -- en þau tákn voru fyrr á öldum álitin búa yfir sjálfstæðum áhrifamætti. Þannig má segja að galdurinn tengist bæði ritlist og skáldskap eða vísindum og listum af ýmsu tagi.

Ljóst er að það fer töluvert eftir því hvernig við skilgreinum hugtakið galdur hvort til sé eitthvað sem heitir galdrafólk. Mörgum finnst til dæmis göldrum líkast öll sú nýja tækni sem nú er komin fram á sjónarsviðið. Fólk stendur agndofa frammi fyrir því hvernig slíkir hlutir séu búnir til og hverjir fundu þá upp. Í augum margra eru því vísindamenn í hátækniiðnaði galdrafólk.

Svipaða sögu má segja af fleiri fræðasviðum, til dæmis læknavísindunum. Í dag búa læknar yfir kunnáttu til að framkvæmtaaðgerðir og lækna sjúkdóma sem fyrir ekki svo löngu síðan hefði þótt göldrum líkast.

Það er því umdeilanlegt hvort til sé eitthvað sem heitir galdrafólk og fer í raun alfarið eftir skilgreiningu fólks á göldrum. Þekking og kunnátta umfram aðra hefur þó löngum þótt undirrót þess að fólk þyki kynngimagnað. Það er svo spurning á hvaða sviði sú þekking þarf að liggja til að fólk teljist vera göldrótt.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Þetta svar er í flokknum "bekkirnir spyrja" þar sem starfsfólk vefsins svarar spurningum frá grunnskólabekk í kennslustund, samkvæmt samningi. Lögð er áhersla á skjót svör, stutt og aðgengileg. Oft er byggt á öðrum svörum sem kunna að nýtast almennum lesendum betur....