Hvað hefur vísindamaðurinn Kári Helgason rannsakað?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað hefur vísindamaðurinn Kári Helgason rannsakað?
Kári Helgason er stjarneðlisfræðingur við Raunvísindastofnun Háskóla íslands. Flest rannsóknarverkefni hans snúa að svokölluðu bakgrunnsljósi alheimsins, en það er uppsöfnuð birta allra þeirra stjarna sem skinið hafa í alheimssögunni. Bakgrunnsljósið hefur því að geyma mikilvægar upplýsingar um myndun og þróun vetrarbrauta frá upphafi til dagsins í dag.

Kári er þátttakandi í Evklíð-verkefni Evrópsku geimvísindastofnunarinnar (ESA). Evklíð-geimsjónaukanum er ætlað að kortleggja milljónir vetrarbrauta og mæla þannig útþenslu alheimsins og varpa ljósi á hulduefni og hulduorku. Gögnin frá Evklíð munu einnig nýtast á öðrum rannsóknasviðum og Kári hefur það hlutverk innan samstarfsins að mæla ummerki fyrstu stjarna og svarthola alheimsins í daufu flökti bakgrunnsljóssins. Nú fer fram mikil undirbúningsvinna fyrir mælingar Evklíðs og þarf henni að vera lokið fyrir geimskot sjónaukans árið 2022. Evklíð-verkefnið er eitt metnaðarfyllsta kortlagningaverkefni stjörnufræðinnar.

Kári hefur einnig rannsakað bakgrunnsljós alheimsins í orkuríkum röntgengeislum sem berast frá risasvartholum sem éta upp efni í miðju vetrarbrauta (sjá nánar hér). Í þessum rannsóknum er ætlunin að sameina gögn frá Evklíð-sjónaukanum og eROSITA-Röntgen-geimsjónaukanum til að varpa ljósi á samspil í þróun vetrarbrauta og risasvarthola.

Hraði stjörnumyndunar í vetrarbrautum hefur mikið að segja um það hvernig alheimurinn lítur út í dag. Nýverið beittu Kári og samstarfsmenn hans nýstárlegri aðferð til að endurskapa sögu stjörnumyndunar alheimsins. Sú rannsókn vakti verulega athygli. Þetta var gert með aðstoð gagna sem aflað var með Fermi-gammageislasjónauka NASA sem skotið var út í geim árið 2008. Eftir að hafa rýnt í gögn um gammageisla frá nærri 740 risasvartholum, sem mörg hver eru í órafjarlægð frá jörðinni, tókst Kára og samstarfsmönnum að reikna heildarmagn bakgrunnsljóss á mismunandi tímaskeiðum alheimsins, nánast alla leið aftur til upphafs alheimsins. Þannig var hægt að endurskapa sögu stjörnumyndunar yfir tímabil sem nær yfir 90% af sögu alheimsins.

Kári er fæddur í Reykjavík árið 1983 og lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík árið 2003. Hann stundaði nám í eðlisfræði við Haskóla Íslands 2004-2008 og sökkti sér í stjönufræði við Kaupmannahafnarháskóla veturinn 2006-2007. Hann hélt þvínæst til Bandaríkjanna í framhaldsnám og lauk MS-prófi í stjarnvísindum frá Háskólanum í Maryland árið 2011 og doktorsprófi frá sama skóla árið 2014. Doktorsverkefni sitt vann Kári í NASA Goddard Space Flight Center og hlaut til þess NASA Earth & Space Sciences-styrk. Fyrir doktorsverkefnið fékk hann viðurkenningu fyrir framúrskarandi rannsóknarverkefni. Árið 2014 hóf Kári störf hjá stjarneðlisfræðistofnun Max Planck í Þýskalandi sem Marie Curie-styrkþegi og stundaði þar rannsóknir í fjögur ár. Hann fluttist til Íslands árið 2018 þar sem hann hefur stöðu sérfræðings við Raunvísindastofnun Háskóla Íslands.

Frekara lesefni um sögu stjörnumyndunar:

• Vísindamenn endurskapa sögu stjörnumyndunar í alheiminum | Háskóli Íslands. (Sótt 19.12.2018).
• NASA’s Fermi Traces the History of Starlight Across the Cosmos | NASA. (Sótt 19.12.2018).
• Gammageislar varpa ljósi á sögu stjörnumyndunar í heiminum - YouTube. (Sótt 19.12.2018).

Myndir:

• ESA Science & Technology: Euclid. (Sótt 19.12.2018).
• © Kristinn Ingvarsson.

...