Hvað eru þekkt mörg nöfn jólasveina og hvað heita þeir allir?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað eru þekkt mörg nöfn jólasveina og hvað heita þeir allir?
Elsta ritheimild um orðið jólasvein er frá síðari hluta 17. aldar, í Grýlukvæði sem eignað er Stefáni Ólafssyni presti í Vallanesi. Þar er orðið í fleirtölu, eins og nær alltaf þegar vísað er til þessara fyrirbæra. Í Grýlukvæði Stefáns er enginn sveinanna nafngreindur.

Elsta heimild sem tilgreinir fjölda jólasveina er í handriti að öðru Grýlukvæði frá 18. öld. Þar eru þeir sagðir vera 13. Á prenti birtast tölur um fjölda jólasveina fyrst árið 1862, í fyrri bindi þjóðsagna Jóns Árnasonar. Þar koma tölurnar 9 og 13 báðar fyrir.

Jólasveinar eru fyrst nafngreindir á prenti í sömu heimild. Þar eru birt þrettán nöfn: Stekkjarstaur, Giljagaur, Stúfur, Þvörusleikir, Pottasleikir, Askasleikir, Faldafeykir, Skyrgámur, Bjúgnakrækir, Gluggagægir, Gáttaþefur, Ketkrókur og Kertasníkir.^[1] Þessi þrettán heiti eru þau sömu og birtust á prenti þegar jólasveinavísur Jóhannesar úr Kötlum komu út árið 1932, með þeim undantekningum að þar kemur Hurðaskellir í stað Faldafeykis og afbrigðin Pottaskefill og Skyrjarmur eru notuð í staðinn fyrir Pottasleiki og Skyrgám.

Fleiri nöfn jólasveina^[2] uppgötvuðust síðar á 20. öld, til að mynda með skráningu á þulum og í heimildasöfnun Þjóðháttadeildar Þjóðminjasafnsins. Séu öll nöfnin talin eru þau 78, eins og sést í töflunni hér fyrir neðan:^[3]

Þekkt nöfn jólasveina frá fyrri tíð
Askasleikir	Flórsleikir	Lungnaslettir	Smjörhákur
Baggalútur	Froðusleikir	Lútur	Stigaflækir
Baggi	Gangagægir	Lækjaræsir	Steingrímur
Bandaleysir	Gáttaþefur	Moðbingur	Stekkjarstaur
Bitahængir	Giljagaur	Móamangi	Stóridrumbur
Bjálfansbarnið	Gluggagægir	Pottaskefill	Stúfur
Bjálfinn	Guttormur	Pottasleikir	Svartiljótur
Bjálmansbarnið	Hlöðustrangi	Pottskerfi	Svellabrjótur
Bjálminn sjálfur	Hnútur	Pönnuskuggi	Syrjusleikir
Bjúgnakrækir	Hurðaskellir	Pönnusleikir	Tífall
Drumbur fyrir alla	Kattarvali	Rauður	Tífill
Dúðadurtur	Kertasleikir	Redda	Tígull
Efridrumbur	Kertasníkir	Refur	Tútur
Faldafeykir	Ketkrókur	Reykjasvelgur	Þambarskelfir
Fannafeykir	Kleinusníkir	Rjómasleikir	Þorlákur
Flautaþyrill	Klettaskora	Skefill	Þvengjasleikir
Flotgleypir	Lampaskuggi	Skófnasleikir	Þvörusleikir
Flotnös	Litlidrumbur	Skyrgámur	Örvadrumbur
Flotsleikir	Litlipungur	Skyrjarmur
Flotsokka	Lummusníkir	Sledda

Tilvísanir:

1. ^ Jón Árnason hafði fengið þrjár nafnarunur frá jafnmörgum heimildamönnum en í fyrstu útgáfu þjóðsagnanna voru aðeins birt þessi nöfn. Nokkur nafnanna voru sameiginleg en þau nöfn sem hann hafði til reiðu, en ekki voru birt 1862, voru þessi: Pönnuskuggi, Guttormur, Bandaleysi, Lampaskuggi og Klettaskora (birtust fyrst í ritinu Allrahanda 1946). Einnig nöfnin: Tífill/Tífall, Tútur, Baggi, Lútur/Hnútur, Rauður, Redda, Steingrímur, Sledda, Bjálminn/Bjálminn sjálfur, Bjálmans/Bjálfans barnið, Lækjaræsir, Litli-Pungur, Övardrumur, Bitahængir, Froðusleikir, Syrjusleikir (birtust fyrst á prenti árið 1958 í nýrri útgáfu þjóðsagna Jóns Árnasonar.
2. ^ Þar af eru fimm heiti sem vísa til kvenkynsfyrirbæra.
3. ^ Taflan er samhljóða þeirri sem birt er í bók Árna Björnssonar, Saga daganna, bls. 344, með þeirri undantekningu að nafninu Stigaflækir er bætt við. Það kemur fyrir í grein Árna í tímaritinu Nefnir árið 2003.

Heimildir:

• Árni Björnsson, Saga daganna, Mál og menning, Reykjavík 1993.
• Árni Björnsson, Nöfn Jólasveina. Nefnir - vefrit Nafnfræðifélagsins, 2003. (Sótt 13.12.2022).

Mynd:

• Christmas across Europe: Iceland's festive traditions and why they've stood the test of time | Euronews. (Sótt 14.12.2022).

Spurningu Gunnars Geirs er hér svarað að hluta.

...