Sólin Sólin Rís 05:19 • sest 21:35 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 25:18 • Sest 04:56 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 07:07 • Síðdegis: 19:24 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 01:08 • Síðdegis: 13:14 í Reykjavík

Hvers vegna er eldur heitur og ís kaldur?

SIV og ÞV

Eldur kviknar þegar súrefni (ildi) kemst að eldfimu efni og hiti er nógu hár til að koma eldinum af stað. Þá losnar svokölluð efnaorka úr læðingi, sameindir efnisins fara að hreyfast með miklum hraða og sleppa sem gas frá efninu sem er að brenna. Þessi hreyfing sameindanna er einmitt til marks um það sem við köllum hita og vegna hans verður efnið glóandi og við tölum um eld.

Losun efnaorkunnar er einna líkust því sem gerist til dæmis í teygjubyssu. Fyrst togum við í teygjuna og þá byggist upp orka sem situr í henni og við köllum stöðuorku. Síðan sleppum við teygjunni og þá losnar þessi stöðurorka úr læðingi og breytist í hreyfiorku eða hreyfingu skotsins.

Þegar kertavax brennur losnar orka eins og áður er sagt. Hluti af þessari orku myndar ljós, kertalogann, en annar hluti orkunnar berst til okkar sem varmi. Þess vegna finnst okkur kertalogi og eldur heitur. Nánar er fjallað um kertaloga í svörum Ágústs Kvaran við spurningunum Hvað er kertalogi? og Af hverju er eldurinn á kertinu blár neðst og gulur efst?

Ís er kaldur einfaldlega vegna þess sameindirnar í honum hafa tiltölulega litla hreyfiorku, andstætt því sem er í heitu efni. Kuldi er í rauninni ekkert annað en skortur á hita! Þegar ísinn er búinn að vera í kæli í nokkurn tíma nær hann sama hitastigi og kælirinn sem er hannaður til þess að vera kaldur. Flestum finnst kaldur ís betri og ef ísinn er vel kaldur er síður hætta á að hann leki niður. Í svari Tryggva Þorgeirssonar og Þorsteins Vilhjálmssonar við spurningunni Hvernig og hvers vegna er hægt að hita eldhúsið með ísskápnum? og má lesa um hvernig ísskápar verka.

Einnig má lesa um hita og kulda í svari okkar við spurningunni Hiti og kuldi hafa áhrif á frumefnin. En hvað er hiti og kuldi?

Mynd: HB

Höfundar

sérfræðingur á Stærðfræðistofu Raunvísindastofnunar Háskóla Íslands

Þorsteinn Vilhjálmsson

prófessor emeritus, ritstjóri Vísindavefsins 2000-2010 og ritstjóri Evrópuvefsins 2011

Útgáfudagur

4.8.2000

Spyrjandi

Þorlákur Björnsson

Tilvísun

SIV og ÞV. „Hvers vegna er eldur heitur og ís kaldur?“ Vísindavefurinn, 4. ágúst 2000. Sótt 25. apríl 2024. http://visindavefur.is/svar.php?id=726.

SIV og ÞV. (2000, 4. ágúst). Hvers vegna er eldur heitur og ís kaldur? Vísindavefurinn. Sótt af http://visindavefur.is/svar.php?id=726

SIV og ÞV. „Hvers vegna er eldur heitur og ís kaldur?“ Vísindavefurinn. 4. ágú. 2000. Vefsíða. 25. apr. 2024. <http://visindavefur.is/svar.php?id=726>.

Chicago | APA | MLA

Spyrja

Sendu inn spurningu LeiðbeiningarTil baka

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Senda grein til vinar

=

Hvers vegna er eldur heitur og ís kaldur?
Eldur kviknar þegar súrefni (ildi) kemst að eldfimu efni og hiti er nógu hár til að koma eldinum af stað. Þá losnar svokölluð efnaorka úr læðingi, sameindir efnisins fara að hreyfast með miklum hraða og sleppa sem gas frá efninu sem er að brenna. Þessi hreyfing sameindanna er einmitt til marks um það sem við köllum hita og vegna hans verður efnið glóandi og við tölum um eld.

Losun efnaorkunnar er einna líkust því sem gerist til dæmis í teygjubyssu. Fyrst togum við í teygjuna og þá byggist upp orka sem situr í henni og við köllum stöðuorku. Síðan sleppum við teygjunni og þá losnar þessi stöðurorka úr læðingi og breytist í hreyfiorku eða hreyfingu skotsins.

Þegar kertavax brennur losnar orka eins og áður er sagt. Hluti af þessari orku myndar ljós, kertalogann, en annar hluti orkunnar berst til okkar sem varmi. Þess vegna finnst okkur kertalogi og eldur heitur. Nánar er fjallað um kertaloga í svörum Ágústs Kvaran við spurningunum Hvað er kertalogi? og Af hverju er eldurinn á kertinu blár neðst og gulur efst?

Ís er kaldur einfaldlega vegna þess sameindirnar í honum hafa tiltölulega litla hreyfiorku, andstætt því sem er í heitu efni. Kuldi er í rauninni ekkert annað en skortur á hita! Þegar ísinn er búinn að vera í kæli í nokkurn tíma nær hann sama hitastigi og kælirinn sem er hannaður til þess að vera kaldur. Flestum finnst kaldur ís betri og ef ísinn er vel kaldur er síður hætta á að hann leki niður. Í svari Tryggva Þorgeirssonar og Þorsteins Vilhjálmssonar við spurningunni Hvernig og hvers vegna er hægt að hita eldhúsið með ísskápnum? og má lesa um hvernig ísskápar verka.

Einnig má lesa um hita og kulda í svari okkar við spurningunni Hiti og kuldi hafa áhrif á frumefnin. En hvað er hiti og kuldi?

Mynd: HB...