Hvers vegna fær maður þvagfærasýkingu?

Þvagfærasýkingar eru sýkingar í þvagrás, þvagblöðru, þvagpípum eða nýrum en þessi líffæri kallast einu nafni þvagfæri. Flestar þvagfærasýkingar (um 80%) eru af völdum bakteríunnar E. coli sem er þarmabaktería, en aðrar bakteríur, sveppir og sníkjudýr geta einnig verið orsök þvagfærasýkinga.

Konur fá frekar þvagfærasýkingu en flestir karlar, líklega vegna líffærabyggingar þeirra en þvagrásarop kvenna er styttra og miklu nær endaþarmsopinu en hjá körlum. Bilið milli endaþarmsops og þvagrásarops er enn minna í litlum börnum og auðvelt fyrir bakteríur úr hægðum að berast upp í þvagrás, einkum hjá bleyjubörnum. Hætta á þvagfærasýkingu hjá konum er meiri eftir því sem þær eru virkari kynferðislega. Konur sem eru komnar yfir tíðahvörf eru í meiri hættu vegna estrógenskorts sem leiðir til þess að bakteríugróður í leggöngum er ekki eins verndandi og áður.

Aðrir áhættuþættir en kyn og aldur eru til dæmis þættir sem hindra rennsli þvags, eins og stækkaður blöðruhálskirtill, meðfæddir gallar í þvagfærum og bólgur. Fólk með þvaglegg eða fólk sem hefur verið í skurðaðgerð á þvagfærum er í meiri hættu á að fá þvagfærasýkingu. Tilhneiging til að fá þvagfærasýkingu getur legið í ættum. Enn aðrir áhættuþættir eru sykursýki, bakflæði í þvagpípum og harðlífi.

Einkenni og merki um þvagfærasýkingu fara eftir því hvaða þvagfæri er sýkt, kyni og aldri sjúklings og sýklinum sem í hlut á. Flestar þvagfærasýkingar verða í þvagblöðrunni. Helstu einkenni þvagrásar- og blöðrubólgu eru sársauki eða sviði við þvaglát, tíð þörf fyrir að pissa og erfiðleikar við að halda í sér, verkir neðarlega í kviðarholinu, gruggugt, blóðlitað eða illa lyktandi þvag; enn fremur finnst mörgum þeir ekki ná að tæma blöðruna almennilega. Almenn einkenni eru þreyta og slappleiki. Sumir eru alveg eða að mestu einkennalausir og ná sér eftir tvo til fimm daga.

Karlar geta fundið fyrir sársauka eða þrýsting í endaþarmi eða kviðarholi, eymslum í eistum eða lim og jafnvel graftarleka úr honum, en konur geta fundið fyrir eymslum á svæðinu við lífbeinið og verið með útferð úr leggöngum. Þessi síðasttöldu einkenni hjá körlum og konum koma einkum fram ef þvagfærasýkingin er af völdum sýkla sem berast á milli við samfarir, til dæmis lekanda- og klamydíusýkla.

Einkenni þvagfærasýkinga í börnum eru blóð í þvagi, kviðverkir, hiti, uppköst, niðurgangur og sársauki við bráð þvaglát. Ef sýkingin verður í þvagpípum eða nýrum kemur oft fram verkur í síðum og hiti. Nýrnabólga kemur oftast í kjölfar blöðrubólgu en getur líka stafað af sýkingu í blóðinu.

Þegar þvagfærasýking er greind er tekið þvagsýni, helst miðbunuþvag, og sýklar í því ræktaðir og greindir. Þetta er gert til að geta valið viðeigandi sýklalyf gegn þeim, en margir sýklar eru þolnir gagnvart tilteknum lyfjum. Oftast dugar sýklalyfjakúr í nokkra daga til að lækna þvagfærasýkingu.

Mynd: