Hver er rökstuðningurinn á bak við hátekjuskatt?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hver er rökstuðningurinn á bak við hátekjuskatt?
Skattar eru lagðir á með lögum sem sett eru af stjórnmálamönnum og rökstuðningurinn fyrir tilteknum skatti þarf ekki að vera annar en að það sé meirihluti fyrir honum á löggjafarþinginu. Það er þó hægt að tína til ýmsa kosti og galla við mismunandi skatta með hagfræðilegri greiningu og niðurstöður úr slíkri vinnu geta vitaskuld haft áhrif á þær ákvarðanir sem teknar eru í skattamálum. Oftast er einkum horft til þátta eins og þess hvernig skattbyrðin dreifist, það er hverjir greiða viðkomandi skatt, umframbyrði skattsins og hve mikilla tekna hann aflar í ríkissjóð.

Það er alla jafna talið slæmt við skatt ef hann veldur mikilli umframbyrði og um það geta menn verið sammála sama hvaða stjórnmálaskoðanir þeir hafa. Í öðrum tilfellum fer mat manna á ágæti skatts og þeirra áhrifa sem hann hefur að miklu leyti eftir því hvaða stjórnmálaskoðanir þeir hafa eða hvaða hópi þeir tilheyra. Það er vitaskuld tilhneiging til þess að styðja frekar skatta sem aðrir eiga að greiða en skatta sem leggjast þungt á mann sjálfan.

Þeir sem vilja að skattkerfið jafni að einhverju marki tekjur landsmanna telja slæmt ef skattur leggst þungt á lágtekjufólk en betra að hann leggist einkum á hátekjufólk, að öðru jöfnu. Þeir sem eru þeirrar skoðunar vilja væntanlega margir hverjir að hátekjuskattur sé lagður á. Þá eru sumir þeirrar skoðunar að skattar eigi almennt að vera lágir og ríkisútgjöld lítil en aðrir vilja meiri ríkisútgjöld og hærri skatta. Deilur um skatta á vettvangi stjórnmála endurspegla að talsverðu leyti mismunandi skoðanir sem þessar.

Hátekjuskattur eins og sá sem lagður er á hér á Íslandi hefur þann ókost að hann hækkar jaðarskatthlutfall, það er það hlutfall sem rennur til ríkisins af hverri krónu sem menn afla sér í viðbót. Það er almennt ókostur að jaðarskattar séu háir vegna þess að það gefur ríkan hvata til að komast hjá skattgreiðslum, með löglegum eða ólögmætum hætti. Umframbyrði þess að hafa hátt jaðarskatthlutfall getur því verið umtalsverð og það mælir gegn háu tekjuskattshlutfalli. Sömu rök mæla raunar gegn háu skatthlutfalli á öðrum vettvangi, svo sem háum virðisaukaskatti.

Reyndar er hér rétt að hafa í huga að jaðarskatthlutfall þeirra sem hafa lægri tekjur en svo að þeir eigi að greiða hátekjuskatt getur verið miklu hærra en jaðarskatthlutfall þeirra sem greiða hátekjuskatt. Skýringin er að ýmsar tilfærslur frá ríki og sveitarfélögum eru tekjutengdar, svo sem barnabætur, vaxtabætur, húsaleigubætur og margt fleira. Því eru margir í þeirri stöðu að jaðarskatthlutfall þeirra er miklu hærra en sem nemur lægra tekjuskattsþrepinu (að meðtöldu útsvari) þótt þeir greiði ekki hátekjuskatt vegna þess að bætur þeirra lækka þegar tekjur hækka. Það skiptir einstakling sem leggur harðar að sér til að afla meiri tekna engu máli hvort ráðstöfunartekjur hans aukast lítið vegna þess að skatturinn tekur hátt hlutfall af viðbótartekjunum eða vegna þess að ýmsar bætur eða styrkir sem hann fær lækka fyrir vikið.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

• Hver er réttlætingin fyrir álagningu erfðafjárskatts? eftir Gylfa Magnússon
• Hvernig er tekið tillit til beinna og óbeinna skatta við mat á launaþróun? eftir Gylfa Magnússon
• Hversu hátt hlutfall er tekjuskattur einstaklinga af allri skattheimtu ríkissjóðs og hver yrðu áhrif þess að fella hann niður? eftir Gylfa Magnússon
• Hvers vegna er borgaður skattur af ellilífeyri? eftir Gylfa Magnússon
• Hvenær var hinn svokallaði „nefskattur" Margrétar Thatcher afnuminn? eftir Gylfa Magnússon

...