Er líklegt að lækkun á tekjuskattshlutfalli auki skatttekjur ríkissjóðs?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er líklegt að lækkun á tekjuskattshlutfalli auki skatttekjur ríkissjóðs?
Eins og fram kemur í öðru svari á Vísindavefnum, um umframbyrði skatta, þá geta skattar haft ýmis áhrif á hegðan manna. Með talsverðri einföldun má lýsa helstu áhrifunum þannig að fólk hafi yfirleitt tilhneigingu til að koma sér hjá skattgreiðslum. Eftir því sem skatthlutföll eru hærri, því sterkari er þessi tilhneiging, að öðru jöfnu.

Hægt er að komast hjá skattgreiðslum með ýmsum hætti. Sumar aðferðirnar eru fyllilega löglegar, aðrar ekki. Sem dæmi um löglegar aðferðir má nefna að mála íbúð sjálfur í stað þess að ráða málara til þess. Sé málari ráðinn þarf að greiða virðisaukaskatt af þjónustu hans og verðið sem málarinn setur upp endurspeglar að hann á að greiða tekjuskatt af afrakstri sínum. Sem dæmi um ólöglega aðferð má nefna að ráða málara til þess að mála en sammælast um að gefa tekjurnar ekki upp til skatts. Þá er fyllilega löglegt að leggja ekki hart að sér í vinnu, taka til dæmis rífleg frí, hafa þar af leiðandi lágar tekjur og greiða lítinn tekjuskatt.

Vegna alls þessa er við því að búast að skatttekjur hins opinbera hækki ekki hlutfallslega ef tekjuskattshlutfall er hækkað. Svo að tekið sé nokkuð öfgakennt dæmi þá er afar ólíklegt að tekjur hins opinbera af tekjuskatti (og útsvari) mundu tvöfaldast þótt skatthlutfallið væri tvöfaldað, úr um það bil 40% í 80%. Á sama hátt er við því að búast að skatttekjur hins opinbera mundu ekki dragast saman um helming ef skatthlutfallið væri lækkað um helming, úr 40% í 20%.

Skýringin er einföld: Ef skatthlufallið er 80% hafa skattborgarar ríkara tilefni til að koma sér hjá skattgreiðslum (löglega eða ólöglega) en ef skatthlutfallið er 40%. Skattstofninn myndi því dragast saman við slíka hækkun. Ef skatthlutfallið væri 100% yrðu skatttekjur væntanlega litlar sem engar. Á sama hátt hafa skattborgarar minna tilefni til að koma sér hjá skattgreiðslum og mundu síður leggja lykkju á leið sína til þess, ef skatthlutfallið er 20% en ef það er 40%. Skattstofninn myndi því vaxa við slíka lækkun.

Fræðilega er ekkert því til fyrirstöðu að ákveðinn skattstofn sé svo viðkvæmur fyrir því skatthlutfalli sem lagt er á hann að skatttekjur aukist ef skatthlutfallið er lækkað eða að skatttekjur dragist saman ef skatthlutfallið er hækkað. Hægt er að benda á dæmi úr raunveruleikanum þar sem þetta virðist tilfellið. Þetta á þó ekki við almennt.

Í flestum tilfellum er eðlilegt að gera ráð fyrir að skatttekjur vaxi ef skatthlutföll eru hækkuð og dragist saman ef skatthlutföll eru lækkuð. Það er vart hægt að slá því föstu að þetta eigi við um tekjuskattshlutfallið á Íslandi en flest bendir til þess. Erlendar rannsóknir á sambandinu milli skatthlutfalla og skatttekna benda til þess að tekjuskattshlutfall þurfi að vera orðið umtalsvert hærra en hérlendis til að hægt verði að auka skatttekjur með því að lækka skatthlutfallið.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

• Hversu hátt hlutfall er tekjuskattur einstaklinga af allri skattheimtu ríkissjóðs og hver yrðu áhrif þess að fella hann niður? eftir Gylfa Magnússon
• Hvernig er tekið tillit til beinna og óbeinna skatta við mat á launaþróun? eftir Gylfa Magnússon
• Er eitthvert ríki svo vel stætt að það greiðir borgurunum í stað þess að leggja gjöld á þá? eftir Gylfa Magnússon
• Hver er réttlætingin fyrir álagningu erfðafjárskatts? eftir Gylfa Magnússon
• Hvað eru skattleysismörk? eftir Gylfa Magnússon
• Hvað eru jaðarskattar? eftir Gylfa Magnússon
• Hvers vegna er borgaður skattur af ellilífeyri? eftir Gylfa Magnússon

...