Sólin
Rís 05:51 • sest 21:06
Tunglið
Rís 09:47 • Sest 06:52
Flóð
Árdegis: 00:02 • Síðdegis: 12:48
Fjara
Árdegis: 06:36 • Síðdegis: 18:53
Það eru til fjölmargar gerðir af þessum eitilfrumuæxlum, sem eiga upptök sín í eða líkjast mest mismunandi gerðum af eitilfrumum í ónæmiskerfinu. Flokkun þessara æxla hefur breyst mikið síðustu áratugi og margar mismunandi flokkunaraðferðir þeirra komið fram. Sú flokkun sem almennt er nú stuðst við er flokkun sem gefin var út af Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni árið 2000. Æxlunum er gjarnan gróflega skipt í svonefnd hágráðu- og lággráðuæxli. Þau fyrrnefndu vaxa hratt en eru hins vegar oftast mjög næm fyrir lyfjameðferð og geta því læknast, en þau síðarnefndu vaxa yfirleitt hægt, eru síður næm fyrir lyfjameðferð og gengur því erfiðar að lækna sjúklingana. Orsakir og áhættuþættir Orsakir eitilfrumuæxla eru ekki þekktar, og vísindamenn þekkja heldur ekki orsakir aukningar á sjúkdómnum, einkum í hinum vestræna heimi, síðustu áratugi. Þekkt er að brestur í ónæmiskerfinu geti verið áhættuþáttur, til dæmis ónæmisbilun vegna erfðasjúkdóma, ónæmisbælandi lyfjameðferð í sambandi við líffæraflutninga, krabbameinslyfjameðferð gegn ýmsum krabbameinum eða alnæmi (HIV-sýking). Aðrar veirur en HIV-veiran hafa einnig verið tengdar myndun hluta þessara æxla. Þar er einkum um að ræða Ebstein-Barr-veiruna, sem aðallega hefur verið tengd við Burkitts-gerð æxla, sem er ein af sjaldgæfum meinafræðigerðum eitilfrumuæxla. Í fæstum tilfellum er þó hægt að tengja slíka þætti við tildrög sjúkdómsins og orsakirnar því óþekktar. Landfræðilegur munur Eitilfrumuæxli eru algengust í Evrópu, einkum Norðurlöndunum, ásamt Norður-Ameríku og Ástralíu. Þessi æxli eru um 2,5 af hundraði allra illkynja æxla. Nýgengið er einna lægst eða 2-3 af 100.000 í Tælandi og Kína en einna hæst 14 af 100.000 hjá hvítu fólki í Bandaríkjunum. Hvítt fólk fær sjúkdóminn oftar en svart fólk. Eitilfrumuæxli eru mun sjaldgæfari í Asíu og Vestur-Afríku en á Vesturlöndum. Nýgengi þessara æxla er mjög svipað á Norðurlöndunum öllum og á það jafnt við um konur og karla. Einkenni Einkenni eitilfrumuæxla eru mismunandi eftir því hvar í líkamanum sjúkdómurinn á upptök sín. Í byrjun er sjúkdómurinn lengi einkennalaus og uppgötvast stundum við athugun á sjúklingum vegna einkenna sem ekki tengjast æxlinu. Fyrstu einkenni eru oft mistúlkuð sem sýking þegar fram koma hiti og þreyta. Einnig eru minnkuð matarlyst, máttleysi, þyngdartap og nætursviti algeng einkenni. Um 70% þeirra sem leita læknis vegna einkenna æxlanna, hafa þegar uppgötvað stækkaðan, oftast sársaukalausan eitil, einkum á hálsi, oft rétt ofan viðbeins. Eitlar geta þó stækkað af mjög mörgum öðrum ástæðum en illkynja eitilfrumuæxlum. Greining Greining er gerð í meinafræðirannsókn með smásjárskoðun á vefjasýni úr eitli eða öðrum vefjum þar sem sjúkdómurinn er til staðar. Nákvæm undirflokkun er gerð við smásjárskoðun æxlanna, en oft einnig með aðstoð sérstakra mótefnalitana. Fleiri rannsóknir á vefjasýnunum er unnt að gera ef þörf reynist á svo sem litninga- eða sameindaerfðafræðirannsóknir og svonefnda flæðigreiningu. Blóð- og beinmergsrannsókn gefur upplýsingar um ástand blóðfrumna og blóðmyndandi vefs sjúklings, en einnig þarf beinmergsrannsókn til að hjálpa til við að kanna útbreiðslu sjúkdómsins í líkamanum. Með hjálp tölvusneiðmyndunar, ómskoðana og segulómunar er hægt að ákvarða nánar útbreiðslu sjúkdómsins. Meðferð Meðferð eitilfrumuæxla er mismunandi eftir því hvaða gerð er um að ræða og á hvaða stigi sjúkdómurinn er, það er útbreiðslu hans við greiningu. Ef sjúkdómurinn er af hágráðugerð er venjan að hefja strax meðferð með mismunandi samsettum krabbameinslyfjakúrum, sem gefnir eru með nokkurra vikna millibili í marga mánuði. Með slíkri meðferð er nú oft hægt að lækna hágráðu eitilfrumuæxli. Í vissum tilvikum er staðbundinni geislameðferð einnig beitt á afmarkaðar eina eða fleiri eitlastöðvar. Enn er ekki almennt talið unnt að lækna lággráðu eitilfrumuæxli, en þessir sjúkdómar hafa oftast mjög hægan framgang. Sjúklingur fer því venjulega í reglubundið eftirlit, og krabbameinslyfjameðferð er gefin ef einkenni koma fram. Stundum geta lággráðu eitilfrumuæxli orðið illvígari og breyst í hágráðu æxli, og þá þarf að beita kröftugri krabbameinslyfjameðferð. Erfiðar gerðir eitilfrumuæxla er í völdum tilfellum hægt að meðhöndla með háskammtameðferð lyfja með stofnfrumugjöf eða beinmergsígræðslu. Á seinni árum hefur einnig komið í ljós að ónæmismeðferð með svokölluðum einstofna mótefnum hefur áhrif á ýmsar gerðir eitilfrumuæxla. Mótefnin bindast viðtökum á æxlisfrumunum og geta leitt til þess að það dregur úr fjölgun frumanna. Horfur Þar sem til eru svo margar mismunandi gerðir af eitilfrumuæxlum eru horfurnar mjög mismunandi. Því myndu lifunartölur fyrir þessi æxli í heild gefa mjög grófar og ónákvæmar upplýsingar. Lifun sjúklinga hefur batnað verulega frá því fyrir 40 árum fyrir allar gerðir eitilfrumuæxla og þá sérstaklega þegar börn og ungt fólk á í hlut. Frekari fróðleikur á Vísindavefnum:
- Hvað er það sem gerist í frumunum þegar við fáum krabbamein? eftir Helgu Ögmundsdóttur
- Er allt krabbamein lífshættulegt? eftir Helgu Ögmundsdóttur
- Af hverju er krabbamein kallað þessu nafni? eftir Jóhann Heiðar Jóhannsson
- Cancer Council. Íslenskur texti settur inn af ritstjórn Vísindavefsins. Sótt 16. 8. 2010.
Er með non-Hodgkins krabbamein (diffuse large B- cell limphoma). Vil vita sem mest um meinið.Þessi texti er úr bókinni Krabbamein á Íslandi - Upplýsingar úr Krabbameinsskrá fyrir tímabilið 1957-2006 í ritstjórn Jóns Gunnlaugs Jónassonar og Laufeyjar Tryggvadóttur og gefin út af Krabbameinsfélaginu árið 2008.
