Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Hvernig vill svo til að tungumál eru ólík milli landa en stærðfræði og tölustafir eru eins?
Tungumál eru ólík milli margra landa en letrið, sem þau eru rituð með, er sameiginlegt mörgum löndum og þjóðum. Tölur eru líka lesnar með ólíkum hætti hjá ólíkum þjóðum eftir því tungumáli sem talað er. Tölustafirnir og talnaritun eru heldur ekki alls staðar eins.
Tölustafirnir sem eru líklega í mestri notkun í heiminum eru indó-arabískir að uppruna og nátengdir sætistalnaritun með grunntölunni tíu. Talnaritunin er einnig indó-arabísk, það er upprunalega komin frá Indverjum en dreifðist til Evrópu með arabískri menningu og verslun við Miðjarðarhaf.
Menntun í Vestur-Evrópu breiddist út með kristinni trú sem hafði lengi miðstöð í páfagarði í Rómaborg. Tungumál kristinnar kirkju var latína og ritmálið var skráð með latnesku letri. Þegar kristin trú og kaþólska kirkjan breiddist út um Evrópu fylgdi henni bókmenntun. Hinar ólíku þjóðir tóku að rita bækur á eigin tungu með latnesku letri, til dæmis norrænu þjóðirnar, ekki síst Íslendingar. Mörg tungumál eru rituð með latnesku letri, til dæmis er það notað í Vestur-Evrópu, Norður- og Suður-Ameríku og Ástralíu. Tungumálin geta verið ólík milli landa þar en ekki letrið, stafirnir sem notaðir eru.
Latneska letrinu fylgdi latnesk eða rómversk talnaritun þar sem bókstafir tákna tölur. Hér er dæmi um ártalið 1984, ritað með rómverskri talnaritun:
Ártalið 1984, ritað með rómverskri talnaritun.
Grikkir til forna notuðu einnig bókstafi fyrir tölur. Hins vegar fer því víðs fjarri að latneskt letur sé notað um allan heim. Nærtækastar eru Evrópuþjóðirnar Rússar og Grikkir. Margir kannast við letur sem notað er í Austur-Indíum, til dæmis í Tælandi. Kínverjar og Japanir eiga einnig sín eigin talnaheiti og talnatákn. Hér má sjá fyrstu talnatáknin frá Austur-Indíum og Japan:
Talnatákn frá Austur-Indíum eru vinstra megin og japönsk talnatákn hægra megin.
Talnaritun Khmera í Kambódíu, Tælendinga og Laosbúa er indó-arabísk sætistalnaritun að stofni til og er notuð á sama hátt en ekki talnaritun Japana og Kínverja.
Þá er spurningin hvort stærðfræðin sé alls staðar eins. Ef spurningin er um uppsetningu talnadæma þá er svarið að hún getur verið með mjög mismunandi hætti. Á myndinni má sjá þrjár mismunandi framsetningar á samlagningardæmum sem byggja þó öll á tugakerfi:
Fyrstu tveir dálkarnir sýna talnaritun Forn-Egypta. Fyrri dálkurinn sýnir ritmálsletur en miðdálkurinn myndletur. Dálkurinn lengst til hægri sýnir sama dæmi með indó-arabískri talnaritun (Gillings, 1972).
En eðli stærðfræðinnar er að hún er formföst og allar niðurstöður hennar eru settar fram með óyggjandi rökum. Leiðirnar sem farnar eru geta verið ólíkar en niðurstaðan er hin sama. Sannanir á reglu Pýþagórasar munu skipta hundruðum, en reglan breytist ekki. Ef þríhyrningurinn ABC er rétthyrndur og rétta hornið er C, c er lengd löngu hliðarinnar á móti rétta horninu C, en a og b eru lengdir styttri hliðanna, sem nefndar eru skammhliðar, þá gildir alltaf:
$$a^{2} + b^{2} = c^{2}$$
hvernig svo sem framsetning er.
Heimildir:
Gillings, R. J. (1972). Mathematics in the time of the Pharaohs. New York: Dover.
Kristín Bjarnadóttir. „Af hverju eru tungumál ólík milli landa en stærðfræði og tölustafirnir alltaf eins?“ Vísindavefurinn, 24. október 2018, sótt 13. október 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=75900.
Kristín Bjarnadóttir. (2018, 24. október). Af hverju eru tungumál ólík milli landa en stærðfræði og tölustafirnir alltaf eins? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=75900
Kristín Bjarnadóttir. „Af hverju eru tungumál ólík milli landa en stærðfræði og tölustafirnir alltaf eins?“ Vísindavefurinn. 24. okt. 2018. Vefsíða. 13. okt. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=75900>.