Hvers konar dýr eru sævespur, eru þær mjög eitraðar?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvers konar dýr eru sævespur, eru þær mjög eitraðar?
Sævespur (Cubozoa) tilheyra fylkingu hveldýra eða holdýra (Cnidaria) líkt og kóraldýr (Anthozoa) og marglyttur (Scyphoza). Á ensku er þessi hópur hveldýra kallaðar 'box jellyfish' vegna teningslaga forms möttulsins.

Nokkrar tegundir sævespa framleiða afar öflugt eitur. Þekktust þessara tegunda er Chironex fleckeri, sem gjarnan kallast 'sea wasp' á ensku og mætti nefna sævespu á íslensku. Hún er venjulega talin banvænasta hveldýrið. Á tímabilinu frá 1884 til 1996 er hægt að rekja 64 dauðsföll í Ástralíu til hennar. Þessi tegund finnst í strandsjónum frá norðurhluta Ástralíu og Nýju-Gíneu norður til Filippseyja og Víetnam.

Armar sævespunnar eru allt að 3 metrar á lengd og þaktir milljónum stingfrumna (e. cnidocytes) sem dýrið notar til að veiða og verja sig. Inni í stingfrumunum er svokallað stinghylki. Þegar fruman er látin óáreitt er hylkið samanvafið inni í frumunni. Ef stingfruman verður hins vegar fyrir áreiti, það er að segja ef eitthvert utanaðkomandi fyrirbæri rekst í gikkinn sem liggur utan á frumunni, þá umskautast fruman, stinghylkið skýst út og í bráðina eða það sem áreitti dýrið. Það er talið að eitur úr einni sævespu sé nægjanlegt til að bana 60 manns. Flestir sem verða fyrir stungum af völdum sævespu sleppa þó við þau örlög en finna brunatilfinningu og önnur vægari eitureinkenni.

Tegundin Chironex fleckeri er nefnd eftir ástralska eiturefnafræðingnum dr. Hugo Flecker (1884–1957). Árið 1955 varð hann vitni að sorglegum atburði þegar fimm ára gamall drengur lést vegna eiturs frá hveldýri undan ströndum Cardwell í Norður-Queenslandi í Ástralíu. Hann fann þrjár tegundir hveldýra í sjónum, þar af eina sem hann þekkti ekki. Hann sendi dýrið til dýrafræðingsins dr. Ronald Southcott í Adelaide sem síðan birti grein þar sem hann kynnti ekki bara nýja tegund heldur einnig nýja ættkvísl. Southcott nefndi ættkvíslina Chironex og er heitið dregið af gríska orðinu cheiro sem þýðir hönd og nex sem mætti útleggjast sem morðingi. Tegundaheitið fleckeri er svo til heiðurs Hugo Flecker sem fann dýrið.

Myndir:

• Fyrri mynd: Avispa marina cropped.png - Wikimedia Commons. (Sótt 9. 6. 2015).
• Seinni mynd: Marinesting1.jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 9. 6. 2015).

...