Hvað þýðir orðið bragð?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað þýðir orðið bragð?
Í heild hljóðaði spurningin svona:

Hvað þýðir orðið bragð, sbr. trúarbrögð, bragðarefur, brögð í tafli, afbragð, krókur á móti bragði. Ég átta mig á að bragð tengist lyktar- og matarskyni, sbr. bragðskyn og bragðlaukar. Ég átta mig hins vegar ekki á því hvaða merkingu orðið hefur í dæmunum hér fyrir ofan.

Orðið bragð hefur margar merkingar í íslensku. Það merkir samkvæmt orðabókum, til dæmis Íslenskri orðsifjabók ‘snögg hreyfing; svipan, stutt stund; úrræði, athöfn; glímubragð; klækur; útlit, svipur; hreinlegt útlit; smekkur; skurður, eyrnamark; vafningur, hnútur’ og fleira.

Spurt var um orðið bragðarefur. Þar er átt við slóttugan mann sem beitir svikum. Bragð er þar í merkingunni ‘klækur’.

Spurt var um orðatiltækið brögð í tafli. Það er þekkt þegar í fornu máli en elsta dæmi úr síðari alda máli er frá 16. öld. Myndin svik í tafli í sömu merkingu er yngri eða frá 18. öld. Átt er við svik í manntafli.

Í krókur á móti bragði er með krókur átt við ákveðið glímubragð, það er krókur merkir þarna ‘hælkrókur, hælbragð,’ það er hælnum er krækt aftur fyrir hæl andstæðingsins og hann felldur þannig.

Afbragð er sótt í merkinguna ‘smekkur, ágæti’. Bæði menn og hlutir geta verið afbragð, það er prýðilegir, glæsilegir.

Orðið trúarbrögð er gamalt í málinu og virðist orðið alltaf notað í fleirtölu. Elsta dæmi í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans er úr riti eftir Guðbrand biskup Þorláksson. Hvað bragð/brögð merkir þarna nákvæmlega er ekki gott að segja. Ég tel líklegt að vísað sé til athafnarinnar að iðka trú sína sama hver hún er. Átt er við trú á ákveðinn guð eða guði samkvæmt ákveðnu hugmyndakerfi.

Heimild og mynd:

• Ásgeir Blöndal Magnússon. 1989. Íslensk orðsifjabók. Bls. 455. Orðabók Háskólans, Reykjavík. (Bókina má einnig nálgast á heimasíðu Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum.)
• Mynd: Facebook - Ísbúðin Háaleiti. (Sótt 17.5.2022).

...