Eru eddukvæði áreiðanlegri heimild um heiðinn sið en Snorra-Edda?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Eru eddukvæði áreiðanlegri heimild um heiðinn sið en Snorra-Edda?
Eins og fjallað er um í svari við spurningunni Hvaðan kemur vitneskja okkar um norræna goðafræði? eru íslensk rit frá 13. og 14. öld, aðallega eddukvæðin og Edda Snorra Sturlusonar, helstu ritheimildir um norræna goðafræði.

Löngum hefur verið litið til eddukvæðanna sem nær hinum heiðna uppruna en Snorra-Edda og jafnvel raunverulegrar heiðinnar leifar en það skapar margháttaðan vanda að einnig þau eru ekki varðveitt fyrr en á 13. öld. Hið sama gildir um dróttkvæði þar sem minnst er á heiðin goð og heiðna trú. Heiðnu goðin sem birtast í goðakvæðum Konungsbókar eru hin sömu og fjallað er um í Snorra-Eddu og varla er hægt að líta á þessar heimildir sem ótengdar í ljósi þess að allmargar vísur úr eddukvæðum sjást í Snorra-Eddu og sum eddukvæði eru raunar aðeins þar. Þannig er virðingarröð goðanna svipuð í Konungsbók og Snorra-Eddu. Í fremstu kvæðunum er Óðinn aðalpersóna en síðan Þór og Freyr og í sumum kvæðunum er lýst atburðum sem einnig er lýst í Snorra-Eddu. Sumra goða er þó hvergi getið utan Snorra-Eddu og ekki er hægt að ganga út frá því sem vísu að þau hafi verið tignuð í heiðni.

Í ljósi þessara nánu tengsla er varasamt að greina eddukvæði og Snorra-Eddu rækilega í sundur sem heimildir um heiðinn sið. Hitt er þó ljóst að elstu eddukvæði munu vera eldri en Snorra-Edda og það er forvitnilegt að sjá með samanburði hvaða fróðleikur Snorra-Eddu fær stuðning úr eddukvæðum. Eins virðist sennilegt að eldri gerðir ýmissa eddukvæða hafi endurspeglað heiðið hugarfar með skýrari hætti en sjálf Snorra-Edda sem er enda samin á 13. öld af kristnum höfðingja sem virðist fyrst og fremst nálgast heiðinn sið sem menningararf sem skipti máli fyrir skilning á fornum dróttkvæðum.

Mynd:

• Landsskrá Íslands um Minni heimsins – UNESCO á Íslandi. (Sótt 7.11.2022).

Þetta svar er fengið úr bókinni Íslenskar bókmenntir: Saga og samhengi, Hið íslenska bókmenntafélag, Reykjavík 2021. Textinn er lítillega aðlagaður Vísindavefnum....