Hvaða munur er á eddukvæðum og dróttkvæðum?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaða munur er á eddukvæðum og dróttkvæðum?
Elstu varðveittu eddukvæði eru væntanlega frá sama tíma og elstu varðveittu dróttkvæðin þar sem segir frá bardögum konunga sem seðja hræfuglana með bardagafýsn sinni og hugdirfsku. Eins og eddukvæðin eru dróttkvæðin einungis varðveitt í ungum handritum, þeim elstu frá 13. öld, en fræðimenn hafa talið að þau séu mörg miklu eldri og þau elstu jafnvel frá 9. öld. Ólíkt eddukvæðum eru dróttkvæði eignuð tilteknum skáldum á miðöldum og meðal elstu dróttkvæðaskálda er Bragi Boddason sem orti Ragnarsdrápu sem að hluta er varðveitt í Snorra-Eddu. Norræni skáldskaparguðinn er einnig nefndur Bragi i Eddu Snorra Sturlusonar og má leiða líkum að því að þessir tveir holdgervingar skáldskaparlistarinnar eða bragsins séu skyldir, guðinn skapaður úr skáldinu eða öfugt eða báðir úr bragnum.

Meðal annarra 9. aldar dróttkvæðaskálda eru Þjóðólfur úr Hvini og Þorbjörn hornklofi en þeir eru báðir sagðir hirðskáld Haralds hárfagra sem átti að hafa ríkt yfir Noregi á seinni hluta 9. aldar og fyrri hluta 10. aldar. Hann var sagður hafa sameinað Noreg fyrstur manna og enn síðar sagður hafa orsakað landnám Íslands með ofríki sínu. Á hinn bóginn er þessi mikli konungur algjörlega óþekktur í samtímaheimildum og hans er fyrst getið í íslenskum heimildum tveimur öldum eftir lát sitt. Þannig virðist ósennilegt að þessar ungu lýsingar á honum séu réttar og raunar getur varla talist fullsannað að hann hafi yfirleitt verið til. Það merkir þó ekki að kvæðin sem eignuð eru Þorbirni og Þjóðólfi eigi sér ekki fornar rætur og jafnvel séu elstu vísurnar frá 9. öld. Mikilvægt er þó að hafa í huga að kvæði þeirra og annarra dróttkvæðaskálda eru nánast aldrei varðveitt í einu lagi heldur hafa fræðimenn 19. og 20. aldar endurgert þau eftir líkum og sum þeirra hafa væntanlega aldrei verið til í þeirri mynd sem þau birtast í dróttkvæðaútgáfum nútímans.

Eftir stendur þó að dróttkvæðaskáldskapur var eflaust orðinn til á 9. öld og landnámsmenn fluttu hann með sér til Íslands þar sem hann dafnaði áfram og raunar lengur meðal Íslendinga en meðal Norðmanna sem virðast að mestu hafa hætt skáldskap af þessu tagi undir lok 10. aldar.

Ýmis dróttkvæði fjalla um goðsöguleg efni, meðal annars kvæðið Haustlöng eftir Þjóðólf úr Hvini. Hvers vegna eru þau eigi að síður kölluð dróttkvæði en ekki eddukvæði? Ein ástæðan er sú að venjan er að eddukvæðin séu álitin nafnlaus kveðskapur og kvæði nafngreindra skálda eru því öll flokkuð sem dróttkvæði. Þá skiptir engu máli þótt þau séu undir fornyrðislagi eða fjalli um hin norrænu goð. Enn fremur eru öll kvæði sem talin eru hafa verið flutt við hirðir konunga flokkuð sem dróttkvæði. Einnig kvæði sem ort eru undir dróttkvæðum hætti, sama hvert umfjöllunarefnið er. Eftir standa sárafá kvæði sem talin eru til eddukvæða og langflest þeirra eru kvæðin í Konungsbók eddukvæða.

Almennt eru eddukvæði álitin einfaldari og auðskiljanlegri en dróttkvæði þó að skáldamálið sé að einhverju leyti hið sama. Það sem einkum gerir túlkun eddukvæða flókna er hið glataða samhengi sem iðulega er vísað til. Hið sama á raunar við um dróttkvæði undir einföldum háttum. Í sjálfu sér eru þau ekki flókin en þar sem þau vísa til samhengis sem nútímafólk þekkir takmarkað geta þau verið ansi torskiljanleg.

Mynd:

• File:Flateyjarbok Haraldr Halfdan.jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 25.04.2023).

Þetta svar er fengið úr bókinni Íslenskar bókmenntir: Saga og samhengi, Hið íslenska bókmenntafélag, Reykjavík 2021. Textinn er lítillega aðlagaður Vísindavefnum.

...