Hversu langt aftur er hægt að rekja sögu kirkjubygginga á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hversu langt aftur er hægt að rekja sögu kirkjubygginga á Íslandi?
Svarið við spurningunni veltur á túlkun manna á fyrsta skeiði kristni í landinu sem og í hvaða merkingu orðið kirkja er notað. Ef við notum hugtakið kirkja um byggingu sem einkum er notuð til helgihalds burtséð frá stærð, gerð, eignarhaldi, vígslu og kirkjuréttarlegri stöðu má geta sér þess til að „kirkjur“ hafi risið í landinu töluvert fyrir kristnitöku um aldamótin 1000. Fátt er þó um heimildir eða fornleifar til að styðjast við í því efni.

Í Kristni sögu (frá 13. öld) segir að Þorvarður Spak-Böðvarsson hafi reist kirkju á bæ sínum (Neðra-)Ási í Hjaltadal 16 árum fyrir kristnitöku eða 984. Á árunum 1998–1999 var grafinn upp kirkjugrunnur að Neðra-Ási sem var frá því fyrir 1104 og líklega frá því um eða fyrir 1000. Uppgröftur þessi sannar ekki frásögn Kristni sögu en rennir stoðum undir að þegar um aldamótin 1000 hafi kirkjur tekið að rísa í landinu.

Í Kristni sögu segir frá kirkju á Neðra-Ási í Hjaltadal 16 árum fyrir kristnitöku. Á myndinni sjást Hólar í Hjaltadal.

Á 11. og 12. öld hefur síðan fyrsta kirkjubyggingaskeið landsins gengið yfir og kirkjur hafa þá risið víða um land og sumar hverjar á stöðum sem enn eru kirkjustaðir. Aðrar hafa lagst af eftir lengri eða skemmri tíma og fallið í gleymsku. Vert er að geta þess að á þessu skeiði var kirkjustofnun veikburða í landinu og því engin yfirvöld til staðar sem ákváðu hvar kirkjur skyldu rísa. Þar var því aðeins um einkaframtak að ræða og allar kirkjur voru þá í einkaeign.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

• Snúa allar kirkjur á Íslandi í vestur? eftir Hjalta Hugason
• Hver er munurinn á dómkirkju og venjulegri kirkju? eftir HMS
• Hver er munurinn á kirkju og kapellu? eftir Hjalta Hugason
• Hvað lærði fólk árið 1000? Var um einhverja „menntun“ að ræða? eftir Hjalta Hugason
• Hvað eru margar kirkjur á Íslandi? eftir ÍDÞ
• Hvað er stærsta kirkja í heimi stór og hvar er hún? eftir Margréti Einarsdóttur

Mynd:

• Mats: Myndasafn © Mats Wibe Lund. Sótt 20.3.2009.

...