Hvaða stríð hafa verið á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaða stríð hafa verið á Íslandi?
Svarið við spurningunni fer eiginlega eftir skilgreiningunni á því hvað er stríð. Samkvæmt íslenskri orðabók hefur orðið stríð nokkrar merkingar. Stríð merkir til dæmis „styrjöld, vopnuð stórátök þjóða (eða fjölmennra hópa)“. Þau stríð sem við heyrum oftast um í fréttum, til dæmis stríðið í Írak, Afganistan, Sómalíu og Srí Lanka, falla undir þessa merkingu.

Ísland hefur ekki átt í vopnuðum stórátökum við aðrar þjóðir. Hins vegar getur stríð einnig merkt deilur eða ófriður og í þeim skilningi má segja að stríð hafi verið á Íslandi. Nýjasta dæmið eru líklega þorskastríðin á milli Íslendinga og Breta á síðust öld. Þá deildu þjóðirnar um fiskveiðilögsöguna í kringum Ísland. Um það má lesa í svari við spurningunni Getið þið gefið mér einhverjar upplýsingar um útfærslu landhelginnar og þorskastríðið? Hins vegar voru þessi átök ekki í neinni líkingu við þau stríð sem háð hafa verið á milli þjóða eða hópa víða erlendis þar sem mannfall er mikið og vopnum beitt, jafnvel á óbreytta borgara.

Hermenn í Sómalíu.

Í merkingunni ófriður eða deilur má líka kannski segja að á Sturlungaöld hafi verið stríð á Íslandi. Sturlungaöldin er einn ofbeldisfyllsti tími Íslandssögunnar og einkenndist af liðssafnaði valdamikilla höfðingja sem herjuðu hverjir á aðra með vígaferlum og gripdeildum. Þá voru háðir nokkrir frægustu bardagar Íslandssögunnar, til dæmis Örlygsstaðabardagi, Flugumýrarbrenna, Flóabardagi sem er eina sjóorrusta Íslandssögunnar, og Haugsnesbardagi en þar féllu nær hundrað manns. Nánar má lesa um Sturlungaöld í svari við spurningunni Hvað var Sturlungaöld?

Stríð hafa líka snert Íslendinga þó svo að þau séu háð úti í heimi. Seinni heimsstyrjöldin hafði til dæmis mikil áhrif á flest alla þætti í íslensku samfélagi. Þó svo að Íslendingar tækju ekki beinan þátt í átökum eða barist væri hér á landi er vitað með vissu um 159 Íslendinga sem létu lífið vegna ófriðarins með einum eða öðrum hætti. Því til viðbótar ríkir veruleg óvissa um hvort 70 manns til viðbótar sem fórust á skipsfjöl hafi dáið af völdum stríðsins svo að allt að 229 Íslendingar kunna að hafa farist af styrjaldarorsökum. Um þetta er fjallað nánar í svari við spurningunni Hve margir Íslendingar dóu í seinni heimsstyrjöldinni? Áhugasömum lesendum má einnig benda á svar við spurningunni Hversu mörgum íslenskum skipum var sökkt í seinni heimsstyrjöldinni?

Loks má geta þess að orðið stríð er stundum notað um deilur á milli hópa sem í sumum tilfellum leiða af sér óeirðir eða átök en sjaldnast svo alvarleg að mannfall verður. Um eitt slíkt „stríð“ hefur verið fjallað á Vísindavefnum í svari við spurningunni Út á hvað gekk „hvíta stríðið“ í Reykjavík? en þau hafa verið mörg fleiri.

Á Vísindavefnum eru fleiri svör sem fjalla um stríð á ýmsum tímum, til dæmis:

• Hverjar eru elstu ritheimildir um stríð? eftir Skúla Sæland
• Hvað var Pelópsskagastríðið? eftir Skúla Sæland
• Hvað geturðu sagt mér um þrjátíu ára stríðið? eftir Skúla Sæland
• Hvað gerðist í heimsstyrjöldinni síðari í grófum dráttum? eftir Stefán Gunnar Sveinsson
• Hvenær hófst Víetnamstríðið og hvenær lauk því? eftir Gísla Gunnarsson
• Hvernig og hvers vegna hófst stríðið milli Tsjetsjena og Rússa? eftir Guðmund Ólafsson

Heimildir:

• Bardagar á Sturlungaöld á vef Lundarskóla.
• Þorskastríðin á Wikipedia
• Árni Böðvarsson (ritstj.). Íslensk orðabók. Reykjavík, Bókaútgáfa Menningarsjóðs, 1988.

Mynd:

• War Crimes. Sótt 29.6.2009.

---

Þetta svar er að hluta eftir nemanda í Háskóla unga fólksins, námskeiðum á vegum HÍ fyrir 12-16 ára ungmenni í júnímánuði 2009....