Er það satt að allt gas sé lyktarlaust og lykt sé bætt í til að finna gasleka?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er það satt að allt gas sé lyktarlaust og lykt sé bætt í til að finna gasleka?
Gas eða lofttegund er efni í gasham við aðstæður sem ríkja í andrúmslofti jarðar, það er um einnar loftþyngdar þrýsting og hitastig milli - 50°C til + 50°C. Orðið gas hefur lengi verið notað einungis yfir brennanlegar gastegundir. Iðnaðarmenn hafa kallað asetýlengas og súrefni, gas og súr, en það er notað við logsuðu og logskurð. Margir nota orðið gas einungis yfir gas fyrir eldmennsku með própani. Própangas, sem notað er á útigrill og til heimilisnota á Íslandi, er eða hefur verið selt undir nöfnunum Agagas, Gasol, Kosangas, Primus og smellugas.

Metangas (jarðgas) er notað sem orkugjafi á bíla á Íslandi og til eldunar og húshitunar erlendis. Rússland sér Evrópu fyrir gasi til húshitunar með gasleiðslum og er það mest megnis metan eða blöndur af því. Á Íslandi er ekkert metan í jörðu en það metan sem við höfum kemur úr sorphaugnum á Álfsnesi og er það takmörkuð auðlind. Gastegundir sem fluttar eru milli landa eru þéttar við mikinn þrýsting í sérstökum stálkútum sem gerðir eru til að þola mörg hundruð loftþyngda þrýsting. Þetta er gert til að minnka rúmmál vörunnar en mun minna fer fyrir efni sem er í vökvaham en gasham. Ástæðan fyrir því að própan hefur festst í sessi á Íslandi en ekki metan er að það er mun auðveldara að þétta própan (suðumark -42°C) en metan (suðumark -164°C) og því er própan frekar flutt inn til Íslands. Það ber að hafa í huga að eldavélar og grill sem gerð eru fyrir metan skal ekki nota fyrir própan og öfugt. Ef bruninn í eldavélinni er ekki réttur getur myndast koleinildi sem einnig er nefnt koleinoxíð (CO) og það er lífshættulegt.

Brennanlegar gastegundir eru iðulega með ísettu lyktarefni til að auka öryggi þeirra við notkun. Lyktarefni er einnig sett í súrefni til iðnaðarnota öryggisins vegna til að leki eða ofurmagn af súrefni uppgötvist í tíma. Á Íslandi er súrefni með lykt selt undir nafninu Odorox. Lyktarefni sem sett eru í brennanlegt gas eru yfirleitt brennisteinskolvetni og eru þau í milljónustu hlutum (ppm) í gasinu. Í töflunni hér fyrir neðan má sjá upptalningu á lykt og áhrif fjölmargra gastegunda. Þar sést að sumar gastegundir eru lyktarlausar meðan aðrar hafa einkennandi lykt.

Tafla sem sýnir lykt nokkura gastegunda.

Heiti	Efnaformúla	Lykt - áhrif
Asetýlen	C2H2	Hvítlaukslykt - brennanleg
Ammóníak	NH3	Ógleði, ertandi lykt - ertir skinn
Argon	Ar	Lyktarlaus - mjög óhvarfgjörn
Brennisteinstvíildi	SO2	Bítandi lykt - ertandi
Brennisteinshexaflúoríð	SF6	Lyktarlaus - mjög óhvarfgjörn
Brennisteinsvetni	H2S	Rotið egg - brennanleg, eitruð
n-Bútan	C4H10	Óþægileg lykt - brennanleg
Tvímetýlamín	(CH3)2NH	Fisklykt - brennaleg
Tvínitureinildi, glaðloft	N2O	Sæt lykt - róandi
Helín	He	Lyktarlaus - mjög óhvarfgjörn
Ísóbútan	C4H10	Örlítið sæt lykt - brennanleg
Klór	Cl2	Bítandi lykt - mjög oxandi
Klórtvíflúormetan, R22, Freon	CHF2Cl	Mild eter lykt - óhvarfgjörn
Koltvíildi (kolsýra)	CO2	Lyktarlaus - ekki brennanleg, veik sýra
Koleinildi	CO	Lyktarlaus - brennanleg, eitruð
Köfnunarefni, nitur	N2	Lyktarlaus - frekar óhvarfgjörn
Loft (blanda)	O2 + N2	Lyktarlaus - oxandi
Neon	Ne	Lyktarlaus - mjög óhvarfgjörn
Niturtvíildi	NO2	Örlítið ertandi lykt - litur í lofti fer eftir magni og hita
Nitureinildi	NO	Örlítið ertandi lykt - hvarfgjörn
Óson	O3	Bítandi lykt - mjög oxandi
Própan	C3H8	Lyktarlaus - brennanleg
Súrefni	O2	Lyktarlaus - mjög oxandi
Vetni	H2	Lyktarlaus - brennanleg
Xenon	Xe	Lyktarlaus - mjög óhvarfgjörn

Heimildir:

• Kersti Ahlberg, AGA Gas Handbook, AGA AB, Lindingö, Svíþjóð, 1985.
• Hydrocarbon boiling points. (Skoðað 14.08.2013).

Mynd:

• The Best Propane Grills of 2011 - Ask.com. (Sótt 14.08.2013).

Eftirfarandi spurningu var einnig svarað:

• Er ekki hægt að nota metangas til þess að grilla eða elda? (spyrjandi Sverrir J. Hannesson)

...