Má húsvörður leita í herbergjum íbúa á heimavist án þeirra samþykkis?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Má húsvörður leita í herbergjum íbúa á heimavist án þeirra samþykkis?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Er leyfilegt fyrir húsfreyju/húsvörð að leita í herbergjum leigjenda á heimavist framhaldsskóla?

Stutta svarið við þessari spurningu er einfaldlega nei. Starfsfólk heimavista hefur ekki heimild til að leita í herbergjum íbúa án samþykkis þeirra. Grundvallast þessi niðurstaða á 1. og 2. mgr. 71. gr. stjórnarskrárinnar sem verndar friðhelgi heimilis og einkalífs og einnig 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu sem Alþingi hefur lögfest með lögum nr. 62/1994.

Herbergi á heimavist telst heimili í skilningi stjórnarskrárinnar enda hafa leigutakar aðsetur þar og geyma sína persónulegu muni í herberginu. Þeir njóta því friðhelgi heimilis og einkalífs þar inni. Húsleit í herbergjum þeirra væri því eingöngu heimil samkvæmt dómsúrskurði eða sérstakri lagaheimild, til dæmis ef lögregla þyrfti nauðsynlega að komast inn til að halda uppi allsherjarreglu, gæta öryggis einstaklinga eða afstýra afbrotum, sbr. 1. og 2. mgr 15. greinar lögreglulaga.

Heimildir lögreglu til húsleitar ber ávallt að túlka þröngt enda telst friðhelgi einkalífs og heimilis til grundvallarmannréttinda sem tilgreind er í flestum alþjóðlegum mannréttindasamþykktum. Til þess að fallist yrði á lögmæti húsleitar þyrftu veigamiklir hagsmunir að vera fyrir hendi, svosem rökstuddur grunur um yfirvofandi hættu eða rannsókn sakamáls.

Grunur um meðferð áfengis á heimavist eða óskráða næturgesti nægðu ekki til ryðja vernd 71. gr úr vegi. Ef grunur léki á um vörslu ólöglegra ávana- og fíkniefna á heimavistarherbergi þyrfti slíkt að fara í gegnum lögreglu eins og í hverju öðru fíkniefnamáli og þyrfti þá að afla dómsúrskurðar vegna gruns um meðferð slíkra efna.

Heimildir:

• Björg Thorarensen, Bókaútgáfan Codex. (2019). Stjórnskipunarréttur : Mannréttindi. (2. útgáfa).
• Dómur Hæstaréttar 1994, bls 813.
• Dómur Hæstaréttar í máli 201/2013.
• Lög um mannréttindasáttmála Evrópu 62/1994 (8. grein).
• Lög um meðferð sakamála 88/2008 (74. og 75. grein).
• Lögreglulög 90/1996 (15. grein).
• Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna (12. grein).
• Stjórnarskrá Lýðveldisins Ísland 33/1944 (71. grein)

Mynd:

• Break on through – 6 SFS simulation house - Official United States Air Force Website (sótt 20.09.19)

Höfundur þakkar Björgu Thorarensen fyrir yfirlestur.

...